Laatste update: dinsdag 3 juni 2025 17:10

Geert Wilders heeft vanochtend aangekondigd dat zijn partij PVV zich terugtrekt uit de coalitie. Daarmee is de politieke crisis, die vorige week ontstond na de presentatie van zijn tienpuntenplan over asiel en migratie, uitgemond in de waarschijnlijke val van het kabinet-Schoof met PVV, VVD, NSC en BBB. Inmiddels heeft nu demissionair minister-president Schoof het ontslag van zijn kabinet ingediend bij de Koning. De PVV-bewindslieden stappen per direct op, de rest blijft aan als een demissionair kabinet tot er een volgend kabinet zit.

EPPA volgt deze ontwikkelingen op de voet en ondersteunt u bij het inspelen op deze nieuwe politieke realiteit. Heeft u vragen over wat deze situatie betekent voor uw dossiers? Onze adviseurs staan klaar om dit met u te bespreken.

In het kort: de hoofdpunten

• Het kabinet is formeel gevallen. De PVV-bewindslieden vertrekken per direct, de overige kabinetsleden blijven demissionair aan.
• De Tweede Kamer heeft vandaag besloten over de doorgang van plenaire debatten die voor deze week op de planning stonden. De debatten van woensdag maken plaats voor het debat over de ontstane situatie en de debatten van donderdag, over de Wet tegenbewijsregeling box 3 en de Wet modernisering en uitbreiding strafbaarstelling mensenhandel zullen doorgang vinden. Op een later moment zal de Kamer beslissen over de overige (commissie)-debatten die op de planning staan. Waarschijnlijk wordt alles uitgesteld of geannuleerd.
• Morgen (woensdag 4 juni 2025) om 10.15u licht minister-president Schoof de situatie toe aan het parlement, en de Tweede Kamerfracties gaan met elkaar erover in debat

Welke gevolgen heeft een kabinetsval voor de public affairs-aanpak?

• Controversieel verklaren: Bij een kabinetsval besluiten de Tweede en Eerste Kamer volgens een speciale procedure over het zogeheten ‘controversieel’ verklaren van stukken: welke wetsvoorstellen, beleidsbrieven en andere stukken nog in behandeling blijven en welke worden uitgesteld tot na de verkiezingen. Deze selectie is politiek van aard en vormt een eerste relevant moment qua beïnvloedingsmogelijkheden. Heeft u belang bij het wel/niet doorgaan van een bepaald thema en/of debat? Dan kan het kansrijk zijn om dit te framen als ‘te belangrijk om aan een demissionair kabinet over te laten’ of juist ‘te belangrijk om vertraging op te laten lopen’.
• Verkiezingsprogramma’s, kandidaat-Kamerleden en agenda-setting: De aanloop naar de verkiezingen betekent ook: versneld opstellen van verkiezingsprogramma’s en kandidatenlijsten. Dit biedt kansen voor public affairs: u kunt bijvoorbeeld uw thema onder de aandacht van de opstellers van het verkiezingsprogramma, bijvoorbeeld met een lobbybrief of het organiseren van een voorlichtingsbijeenkomst
• Beleidsarme Prinsjesdag: Naar verwachting zal Prinsjesdag dit jaar slechts een beleidsarme begroting opleveren, met weinig nieuwe plannen of beleidswijzigingen.
• Verkiezingen: in de aanloop naar de verkiezingen heeft u ook meerdere mogelijkheden. Zo kunt u over uw thema of branche verkiezingsdebatten organiseren. Of een eigen podcast starten, waarin u kandidaat-Kamerleden eens stevig aan de tand kunt voelen over wat ze met uw sector voor hebben.

Een demissionair kabinet: controversiële onderwerpen

Als een kabinet demissionair is, bepaalt het parlement welke wetsvoorstellen, beleidsbrieven en andere stukken nog in behandeling blijven. Deze selectie is politiek van aard. De verwachting is dat de Tweede Kamer snel een eerste lijst opstelt met controversiële onderwerpen. Die lijst zal op een later moment plenair worden vastgesteld.

Naast inhoudelijke dossiers zullen commissies ook besluiten of geplande werkbezoeken en hoorzittingen doorgaan. Die besluiten maken formeel geen onderdeel uit van de lijst met controversiële onderwerpen, maar zijn wel van invloed op de politiek.

Ook de Eerste Kamer zal zich buigen over haar agenda. Naar verwachting zal het College van fractievoorzitters hier ook over vergaderen. In tegenstelling tot de Tweede Kamer heeft de Eerste Kamer bij eerdere kabinetsvalmomenten vaak geen onderwerpen controversieel verklaard. Of dat nu opnieuw het geval is, zal de komende weken blijken.

Vooruitblik: verkiezingen en programma’s

Nu het kabinet zijn ontslag heeft ingediend, volgt ontbinding van de Tweede Kamer. Artikel 64 van de Grondwet schrijft voor dat een nieuwgekozen Kamer binnen drie maanden na het ontbindingsbesluit bijeen moet komen. Op basis van het Koninklijk besluit waarin de Tweede Kamer wordt ontbonden, zal een datum worden vastgesteld voor nieuwe verkiezingen, dat zal oktober of november kunnen worden. Praktische overwegingen zoals het zomerreces, voorbereidingstijd van gemeenten en termijnen voor het indienen van kandidatenlijsten spelen een rol bij de vaststelling van een datum.

De aanloop naar de verkiezingen betekent ook: versneld opstellen van verkiezingsprogramma’s. Verkiezingsprogramma’s zijn de inzet van de onderhandelingen tijdens de kabinetsformatie. Passages uit de programma’s kunnen dus terugkomen in het regeerakkoord. Bovendien vormen de programma’s de basis voor de visie van coalitie én oppositiepartijen in de nieuwe kabinetsperiode. Voor elke belangenorganisatie is het van belang delen van het ‘wensenlijstje’ richting de politiek opgenomen te zien worden in de verkiezingsprogramma’s. Dat vergroot de kans dat ze worden meegenomen met de onderhandelingen bij een coalitievorming.

Naar verwachting zal Prinsjesdag dit jaar slechts een beleidsarme begroting opleveren, met weinig nieuwe plannen of beleidswijzigingen. Maar aangezien de daaropvolgende begrotingsperiode midden in de verkiezingstijd valt (net zoals 2 jaar geleden), kan dit alsnog een volatiele periode worden met kansen en bedreigingen.

De rol van het parlement

Welke scenario’s zich ook ontvouwen, de rol van het parlement én ambtenaren zal (tijdelijk) groter worden. Dat betekent dat contact met Kamerleden en ambtelijke contacten nog belangrijker wordt. Ook zal het proces richting verkiezingen snel op gang komen, met kansen om thema’s op de agenda te zetten.

EPPA volgt deze ontwikkelingen op de voet en ondersteunt u bij het inspelen op deze nieuwe politieke realiteit. Heeft u vragen over wat deze situatie betekent voor uw dossiers? Onze adviseurs staan klaar om dit met u te bespreken.