De persconferentie van de premier

Persconferentie premier
Persconferentie premier

Zoals het kloppen van een hart verloopt de politieke week in Den Haag volgens een vaste cyclus.  Zo begint de politieke week met het vragenuurtje, de stemmingen, en de Regeling van Werkzaamheden, en vloeit deze via allerlei debatten richting de ministerraad.

En na de ministerraad, wanneer ambtenaren weekend gaan vieren en Kamerleden onderweg zijn naar hun woonplaats in het land, wordt de hoogste minister, de minister-president, verwacht in een zaaltje van Perscentrum Nieuwspoort.

Nu óók ten tijde van een demissionair kabinet, Dick Schoof benoemde het vorige week vrijdag al:

“U weet dat ik hier sta op uitnodiging van de [Parlementaire, red.] Persvereniging. En gebruikelijk is dat de Persvereniging onmiddellijk de uitnodigingen intrekt zodra een premier demissionair is. Daar is nu van afgezien, daarom sta ik hier ook vandaag nog. Ik denk dat het iets te maken [heeft, red.] met het feit dat ik een ongebonden premier ben en dus geen belang heb om hier allerlei politieke, electorale zaken te bespreken met u. En die uitnodiging heb ik gaarne geaccepteerd.”

Journalisten van Volkskrant tot Hart van Nederland, en van het internationale Bloomberg tot de NOS, verzamelen zich met een lijstje aan vragen, en mogen dan alles vragen wat ze willen. Deze vorm van contact tussen pers en premier is uniek in de wereld.

Een blik over de grens

In Duitsland zijn het voornamelijk de woordvoerders van ministers die de vragen van journalisten beantwoorden, terwijl de bondskanselier slechts één keer per jaar een grote persconferentie geeft. En in de Verenigde Staten houdt de woordvoerder van het Witte Huis maandelijks een persconferentie, al spreekt de president zelf vaak informeel met de pers wanneer hij naar zijn helikopter loopt.

De parlementaire pers heeft dit intensieve contact te danken aan oud-premier Piet de Jong. In de jaren zestig was hij het op een dag beu dat hij, na de politieke werkweek, nog tijdens het eten gebeld werd door journalisten met allerhande vragen. Daarom besloot hij een vaste persconferentie na de ministerraad te houden, aanvankelijk ‘off the record’ maar later ook toegankelijk voor radio en televisie. Sindsdien is het een vast onderdeel geworden van de Haagse politieke week.

En zoals politiek journalist Joost Vullings ooit opmerkte: “Het is vrij uniek dat een premier dit zo doet. Dat je alles mag vragen.” Deze wekelijkse persconferentie biedt ook een kans voor belangenbehartigers om actuele ontwikkelingen te volgen en in te spelen op beleidsbeslissingen.

Het nut

Maar het nut van de persconferentie voor de belangenbehartiger zit vaak niet in de letterlijke beantwoording door de premier. Journalisten stellen regelmatig vragen over onenigheden in de ministerraad, hypothetische situaties of over knuppels in het hoenderhok. De premier geeft daar vaak geen volledig antwoord op. Maar soms kun je toch tussen de regels door lezen om een beter gevoel te krijgen over de situatie die voorligt.

Aankondigingen in het inleidende statement van een persconferentie bevatten wel regelmatig iets nieuws. Denk aan bezoeken uit of naar het buitenland, belangrijke wetsvoorstellen die door de ministerraad zijn goedgekeurd en naar de Tweede Kamer gaan, reacties op grote buitenlandse gebeurtenissen met impact op Nederland, of de instelling van nieuwe ministeriële commissies en andere beleidsbesluiten. Daarom is het volgen van deze persconferentie de moeite waard.

Deze persconferenties zijn live te volgen via YouTube, X en NPO Politiek en Nieuws.

Over Verantwoordingsdag 2025

Verantwoordingsdag
Verantwoordingsdag

Gister was het Verantwoordingsdag: een belangrijke dag in het politieke jaar. Maar wat is het eigenlijk? En was Verantwoordingsdag dit jaar anders dan anders? EPPA licht het toe.

Door Daniël Schut

Financiën is misschien wel het meest kenmerkende aan de Nederlandse politiek. Waar politieke discussies in sommige andere landen uitsluitend gaan over hoogdravende principekwesties, gaat het bij ons altijd ook over vragen als: hoe gaan we dat betalen? Hebben we daar het geld wel voor? En is dat geld dan wel goed terechtgekomen?

Woensdag gehaktdag

Die laatste vraag is zo belangrijk in onze politieke cultuur, dat we er een aparte dag voor hebben ingeruimd: Verantwoordingsdag. Dat is altijd de derde woensdag van mei. Het is de financiële tegenhanger van Prinsjesdag: in september blikken de regering en de Tweede Kamer vooruit. Met Verantwoordingsdag kijken ze terug op het afgelopen jaar.

Dat terugblikken doen ze met jaarverslagen. Eerst tekent de minister het Financieel Jaarverslag van het Rijk, en het Rijksjaarsverslag (de jaarverslagen van alle ministeries). Daarna worden deze jaarverslagen aan de Kamer aangeboden. Maar het verslag waar iedereen reikhalzend naar uitkijkt, is het verslag van de Algemene Rekenkamer. Deze Rekenkamer is officieel een ‘Hoog College van Staat’ dat rapporteert aan de Tweede Kamer. Vergelijk het een beetje met de accountant die namens de Tweede Kamer de verslagen van de regering controleert.

President Pieter Duisenberg van de Algemene Rekenkamer overhandigt zijn verslag aan de Tweede Kamer

De rapporten van de Algemene Rekenkamer leveren soms bruikbare politieke munitie op voor de Tweede Kamer. Vandaar dat Verantwoordingsdag ook wel eens ‘woensdag gehaktdag’ wordt genoemd.

Scherpe kritiek

Dit jaar is de kritiek van de Algemene Rekenkamer bijzonder scherp: de Rekenkamer wijst er onder andere op dat er zeker 867 mensen onterecht veroordeeld zijn vanwege een naamsverwisseling. Het Ministerie van Defensie krijgt op de vingers getikt omdat ze militaire locaties niet goed beveiligd hebben. En het Ministerie van Buitenlandse Zaken is overgestapt op een nieuw systeem voor financieel beheer – en kan daardoor niet meer goed traceren waar de uitgaven precies naartoe zijn gegaan.

In een eerste reactie zegt minister Heinen dat er ‘ook veel goed gaat’, en dat de Rekenkamer wel alle jaarverslagen goedkeurt. Inhoudelijk is dat natuurlijk niet de sterkste reactie, want de goedkeuring is vooral een formaliteit. Dat de Rekenkamer meldt dat de bedrijfsvoering veelal niet op orde is, is een serieus signaal, wat de regering zich zeker zal moeten aantrekken.

En wat nu?

Een belangrijke vraag bij elke Verantwoordingsdag is altijd: en wat nu? Want er gebeurt pas iets met de verslagen van de Rekenkamer, als de Tweede Kamer de conclusies gebruikt in debat met de regering. Op 4 juni is het plenaire Verantwoordingsdebat gepland – dat is dus het moment dat de fracties en de regering gezamenlijk met elkaar in gesprek gaan. In de aanloop daarnaartoe gaan de Kamerleden eerst via de commissies in gesprek met de relevante bewindspersonen.

Of, hoe en wat de Kamer precies oppakt kunnen we zien aan de feitelijke vragen die de Kamerleden de komende tijd gaan indienen. De deadline voor het inbrengen van de feitelijke vragen is al snel. Gezien de toch best stevige kritiek van de Rekenkamer verwachten wij van EPPA dat deze ‘woensdag gehaktdag’ flink wat inhoudelijke debatten gaat opleveren. We houden het in de gaten voor u.

Koninklijk, bezocht en verbonden: hoe symboliek en status samenkomen op Koningsdag

Luchtfoto van een enorme menigte in de Westerstraat op Koningsdag

In het publieke en maatschappelijke speelveld zijn symboliek en status krachtige instrumenten. Ze geven organisaties houvast, vergroten hun zichtbaarheid en versterken hun legitimiteit. Het Koninklijk Huis speelt hierin een opvallende rol. Niet alleen op Koningsdag, wanneer het jaarlijkse bezoek van de koninklijke familie een nationaal podium creëert, maar ook het hele jaar door – bijvoorbeeld via werkbezoeken, het toekennen van predicaten of de aanwezigheid bij een jubileum.

Deze momenten zijn niet alleen ceremonieel: ze raken aan reputatie, invloed en positionering. En voor wie zich bezighoudt met public affairs zijn ze daarmee ook strategisch relevant.

Wat betekent het predicaat Koninklijk?
Het predicaat Koninklijk wordt toegekend aan organisaties van nationale betekenis met een onberispelijke reputatie. Het wordt verleend via een Koninklijk Besluit, op advies van het ministerie van Economische Zaken, en is bedoeld voor bedrijven, verenigingen en brancheorganisaties die zich onderscheiden door continuïteit, betrouwbaarheid en maatschappelijke waarde. Daarnaast moeten zij minimaal honderd jaar bestaan. Het predicaat wordt uitsluitend verleend bij bijzondere jubilea, zoals een 100- of 125-jarig bestaan.

Belangrijk is het onderscheid met het predicaat Hofleverancier, dat vooral gericht is op kleinere, vaak lokale ondernemingen. ‘Koninklijk’ staat synoniem voor prestige op het hoogste niveau.

De kracht van een koninklijk bezoek
Koninklijke bezoeken worden gecoördineerd door de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD), doorgaans op uitnodiging van lokale besturen of instellingen. Ze zijn veel meer dan een ceremonieel moment: ze genereren media-aandacht, trekken bestuurders aan en bieden strategische netwerkmomenten. Inhoudelijk is er ruimte om maatschappelijke thema’s te agenderen, van duurzaamheid tot gezondheid of sociale cohesie.

Koningsdag als podium
Elk jaar bezoekt de koninklijke familie op Koningsdag een Nederlandse gemeente, dit jaar is het de beurt aan Doetinchem. Voor lokale ondernemers, culturele instellingen en vrijwilligersgroepen is dit dé gelegenheid om zich te presenteren aan een breed publiek. Vaak zijn hierbij ook partijen betrokken die eerder een koninklijk bezoek hebben ontvangen of het predicaat Koninklijk dragen. Ze krijgen zichtbaarheid via media-aandacht, aanwezigheid in het officiële programma of deelname aan evenementen rond het bezoek.

Slotgedachte
Traditie en symboliek kunnen waarde hebben op zichzelf, en kunnen ondertussen ook krachtige middelen zijn. Voor organisaties met een koninklijke titel of organisaties die betrokken zijn bij een koninklijk bezoek, bieden deze momenten een kans om hun maatschappelijke rol te benadrukken. En door ook op Koningsdag slim in te spelen op communicatie, contacten met stakeholders of media-aandacht, kan een ceremonieel moment uitgroeien tot een waardevol strategisch moment. Zo wordt Koningsdag meer dan een feestdag: het wordt een kans om verbinding te maken met publiek, politiek en partners.

EPPA Insights: doelmatigheid, doeltreffendheid, en … de maatschappij

Belastingdienst draaideur
Belastingdienst draaideur

De vereenvoudiging van het Nederlandse belasting- en toeslagenstelsel is urgenter dan ooit. Al jarenlang loopt de overheid, en daarmee de samenleving, tegen de grenzen aan van een systeem dat te complex en daarmee kwetsbaarder is geworden. Denk bijvoorbeeld aan de kinderopvangtoeslagaffaire of de problematiek bij het UWV. Deze problemen onderstrepen dat het huidige stelsel niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd.  

De politieke wil om het systeem te hervormen is er wel degelijk. Tijdens het Commissiedebat ‘Belastingen in maatschappelijk perspectief’ (september 2024) spraken partijen van links tot rechts zich uit voor een vereenvoudiging. Ook kondigde de SER afgelopen week aan dat het een ongevraagd advies over dit onderwerp zal uitbrengen. Daarnaast vond op 26 maart het Commissiedebat ‘Nationale Fiscaliteit’ plaats. Hier vroegen verschillende fracties zich af waarom fiscale regelingen, die het stelsel onnodig complexer maken, nog niet zijn afgeschaft.

Waarom is vereenvoudiging zo lastig te realiseren? 

Hoewel de wens tot verandering dus breed gedragen wordt, blijkt het in de praktijk lastig om daadwerkelijke stappen richting vereenvoudiging te zetten. Redenen hiervoor zijn onder andere: 

  • Het IT-systeem van de Belastingdienst is verouderd, waardoor (grote) aanpassingen niet mogelijk zijn; 
  • Het belastingstelsel wordt gebruikt om gedrag te beïnvloeden (zoals via accijnzen op brandstof) of om maatschappelijke doelen te realiseren (bijvoorbeeld via stimuleren van elektrisch vervoer via belastingkortingen). Deze regelingen maken het stelsel vaak complexer. 
  • Er bestaan fundamentele verschillen van inzicht over de inrichting van een toekomstig stelsel. Een breed politiek draagvlak is essentieel, maar lastig te realiseren in het huidige versnipperde landschap. 

Wat doet het kabinet om toch stappen te kunnen zetten? 

Ondanks deze obstakels probeert het kabinet op onderdelen toch verbeteringen door te voeren. Een belangrijke focus ligt op fiscale regelingen — dat wil zeggen: uitzonderingen binnen het stelsel die zorgen voor lagere belastingopbrengsten. Denk hierbij aan de hypotheekrenteaftrek, het verlaagde btw-tarief en de landbouwvrijstelling.  

Deze en meer regelingen zijn geëvalueerd. Als uit de evaluatie blijkt dat een regeling niet effectief of inefficiënt is, streeft het kabinet naar afschaffing. Een regeling wordt alleen als positief bestempeld als het voldoet aan twee voorwaarden:  

  1. Doelmatigheid: is de regeling efficiënt? 
  2. Doeltreffendheid: wordt het doel met deze regeling bereikt?

Op basis van deze evaluaties hebben inmiddels verscheidene regelingen een negatief advies gekregen. Toch zijn lang niet al deze regelingen inmiddels afgeschaft.  

Wat is je perspectief als belangenbehartiger? 

Als belangenbehartiger is het van belang te benadrukken dat de afschaffing van fiscale regelingen niet alleen beoordeeld moet worden op basis van doelmatigheid en doeltreffendheid. De bredere maatschappelijke effecten verdienen ook serieuze aandacht.  

Een voorbeeld is de sportsector, die waarschuwde voor de gevolgen van het schrappen van het verlaagde btw-tarief op sport. Niet alleen zou dit financiële druk op de sector leggen, ook de toegankelijkheid van sport en daarmee volksgezondheid zouden eronder lijden. De sector heeft duidelijk gemaakt dat dit soort neveneffecten moeten worden meegenomen in de afweging. Verschillende politieke partijen bleken gevoelig voor deze argumenten. Uiteindelijk is de btw-verhoging op sport niet doorgegaan. Bovendien spraken veel fracties zich tijden het tweeminutendebat btw-onderwerpen van 27 maart uit tegen de afschaffing van het verlaagde btw-tarief, voor welke sector dan ook, ondanks een negatieve evaluatie van deze regeling.

Concluderend 

De vereenvoudiging van het belastingstelsel is noodzakelijk, maar niet eenvoudig te realiseren. Verschillende aspecten zijn nauw met elkaar verweven. Juist daarom is het van belang dat belangenorganisaties een actieve rol blijven spelen in het debat, en blijven wijzen op de vaak onbedoelde effecten van op het oog logische beleidsaanpassingen. 

Een lunchwandeling langs de renovatie van het Binnenhof

De EPPA-adviseurs kijken uit over de Hofvijver.

In de zomer van 2024 schreef EPPA een update over de renovatie van het Binnenhof. Inmiddels zijn we ruim een half jaar verder, en de eerste schoorsteen is alweer uit de steigers. Tijd voor een nieuwe blik op dit historische project.

EPPA-adviseurs Lisanne van der Maale, Max Reinders en Malouke van Nunen grijpen hun lunchwandeling aan voor een extra lus: een rondje Binnenhof. Wat ooit het kloppend hart van de Nederlandse politiek was – waar Kamerleden, journalisten en belangenbehartigers zich mengden met toeristen en de iconische ijscoman Moes – is nu het domein van bouwvakkers, archeologen en zelfs duikers.

Duikers helpen bij renovatiewerkzaamheden aan het Binnenhof.
Den Haag, 01-05-2024, duikers onderzoeken in de Hofvijver de gevel van het Binnenhof, Eerste Kamer, ze kijken onder water of er oorzaken te vinden zijn voor de lekkages in de kelder van de Eerste Kamer.

Drie olympische zwembaden

De renovatie is niet alleen groots, maar ook technisch uitdagend. Sinds vorige week wordt een strook van 15 bij 180 meter langs het Binnenhof afgezet met damwanden en gevuld met zand – goed voor ruim 8400 m³, oftewel drie olympische zwembaden vol. Dit zorgt ervoor dat de funderingen versterkt kunnen worden en de gevels van de Eerste Kamer worden gerepareerd. Terwijl het EPPA-drietal langs de Lange Poten en het Plein loopt, vangen ze een glimp op van de pontons die vrachtwagens moeten dragen om het zand naar de juiste plek te brengen.

De EPPA-adviseurs kijken uit over de Hofvijver.

Grootste renovatie ooit

De renovatie van het Binnenhof is ingrijpend voor de stad en haar bewoners. Een toegankelijke communicatie is dan ook van groot belang. Daarom kan het publiek in het bezoekerscentrum meer te weten komen over de werkzaamheden. Op 5 maart debatteerde de Tweede Kamer over de voortgang van het project. Minister Keijzer van Ruimtelijke Ordening benadrukte de schaal van de operatie:

“De renovatie van het Binnenhof is de grootste renovatieopgave ooit in de Nederlandse vastgoedsector en het grootste programma dat het Rijksvastgoedbedrijf ooit in uitvoering heeft genomen.”

187 schapen, 43 kalveren en 1 leeuw

Terwijl de werkzaamheden zich richten op de toekomst, brengt de renovatie ook verrassingen uit het verleden aan het licht. In de kelder van het informatiecentrum stuiten de EPPA-adviseurs op een bijzondere vondst: leeuwenbotten, opgegraven in 2021. Rond 1350 leefden er namelijk leeuwen op het Binnenhof, waarschijnlijk een cadeau van het hertogdom Gelre aan graaf Willem IV. Rekeningen uit die tijd laten zien dat er flink wat vlees werd ingekocht voor hun onderhoud — zo ging het in 1347 alleen al om 187 schapen en 43 kalveren.

De leeuwenbotten in het bezoekerscentrum

Van perspectief wisselen

De wandeling eindigt op “De Kèkstègâh” (de Kijksteiger), waar bezoekers het renovatieproces van bovenaf kunnen aanschouwen. Daar doen de EPPA-adviseurs waar ze goed in zijn: de situatie bekijken vanuit een nieuw perspectief. Terwijl de pontons klaar liggen om het Binnenhof stukje bij beetje verder op te knappen, is duidelijk dat deze renovatie niet alleen een bouwkundig project is, maar ook een stukje geschiedenis in wording.

De verbouwing vanuit een nieuw perspectief

Met nog vijf jaar te gaan tot de verwachte oplevering in 2030, lijkt het Binnenhof voorlopig nog het domein van bouwvakkers en pontons – een lange weg voordat de politieke hectiek hier weer de overhand krijgt.

EPPA Insights: een versplinterend sociale medialandschap

Iphone in handen. Water op de achtergrond een een skyline die lijkt op de skyline van Den Haag. juiste informatie

De juiste informatie, op het juiste moment, onder de ogen schuiven van de juiste persoon: een vaak gehoorde lezing van het lobbyvak.

Maar gedegen onderzoek is nodig om te weten wat die juiste informatie, moment of persoon is. Een goede lobbyist is dan ook altijd op de hoogte van de dagelijkse gang van zaken in de Tweede Kamer, de laatste stemmingsuitslagen en de standpunten van politici.

Het onderzoek naar de standpunten van politici is de afgelopen decennia veranderd. Waar politici voorheen hun standpunten voornamelijk via het spreekgestoelte in de Tweede Kamer of via journalisten naar buiten brachten, begonnen ze zich vanaf de jaren 2010 steeds vaker op Twitter te uiten.

Twitter is inmiddels veranderd in X en ligt sinds enkele jaren onder vuur. Gebruikers klagen over een toename van desinformatie en complottheorieën, evenals over de verminderde moderatie die haatzaaien en extremistische content mogelijk maakt. Ook wordt de nauwe betrokkenheid van eigenaar Elon Musk bij de Amerikaanse politiek bekritiseerd. Vanwege deze problemen vragen steeds meer gebruikers zich af of ze wel actief moeten blijven op X of juist moeten overstappen naar alternatieve platforms, ook politici.

Een van die alternatieve platforms is Bluesky. Uit onderzoek van EPPA blijkt dat ongeveer een derde van de Kamerleden een Bluesky-account heeft, zowel linkse als rechtse politici. Desondanks plaatst de meerderheid van hen berichten nog steeds op X. Het politieke debat in Nederland vindt vaak eerst plaats op X, voordat de discussie verdergaat in de Tweede Kamer of de media. Politici zijn daarom terughoudend met het afscheid nemen van X, ze willen niet achterblijven in analyses en ze moeten zichtbaar blijven voor journalisten en hun volgers. Tot nu toe zijn alleen de Kamerleden van Volt en Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) volledig gestopt met X.

Voor een lobbyist die goed geïnformeerd wil blijven over de standpunten van politici, is het essentieel om meerdere sociale mediakanalen te volgen. Dit heeft niet zoveel te maken met persoonlijke voorkeur voor een bepaald medium, maar is eerder een praktische noodzaak: je moet elke politicus kunnen volgen, ongeacht het platform.

EPPA Insights: campagnematig lobbyen

Lobby is iets van achterkamertjes, toch?
Schimmige mannen, in beperkt verlichte kamers, die handjeklap met elkaar doen onder het genot van een sigaar of glas whisky. Het stereotype van de lobbyist houdt zich hardnekkig staande, maar de werkelijkheid is anders. Lobby is allang geen activiteit meer die zich exclusief achter gesloten deuren afspeelt. In een tijd waarin maatschappelijke betrokkenheid en transparantie steeds belangrijker worden, zien we een sterke opkomst van campagnematig lobbyen. Hierbij worden traditionele lobbystrategieën vervangen, zoals inbreng leveren voor debatten, werkbezoeken organiseren voor Kamerleden of deelnemen aan rondetafelgesprekken, en aangevuld met campagnetechnieken gericht op het creëren van brede zichtbaarheid en maatschappelijke steun.

Voorbeelden van campagnematig lobbyen van de afgelopen tijd in Nederland:

  • BTW weg ermee: de campagne van consumentenorganisaties om de BTW op groente en fruit te schrappen wist niet alleen burgers, maar ook media en politiek te mobiliseren. Zo hebben meerdere partijen het in hun verkiezingsprogramma opgenomen als belangrijk standpunt.
  • De langstudeerboete: studentenprotesten en publieke druk deden deze maatregel sneuvelen. De campagne zette in op een mix van fysieke aanwezigheid en media-aandacht om zijn doelen te bereiken.
  • “We zijn de lul” in de gezondheidszorg: een initiatief dat opkwam voor vrouwen in de gezondheidszorg, met een scherpe boodschap die viraal ging.

De ingrediënten van een succesvolle campagne-lobby
Wat zijn elementen die campagnematig lobbyen tot een succes maken? De succesverhalen hebben enkele overlappende kenmerken, waarbij het draait om het slim combineren van diverse instrumenten en technieken:

  • Fysieke manifestatie: niets maakt een boodschap tastbaarder dan een goed georganiseerde manifestatie. Denk aan demonstraties, petities of creatieve acties die direct in het oog springen. Zo had de coalitie tegen de verhoging van de btw een uitvergroot bonnetje laten maken dat langs de route van de koets op Prinsjesdag vol in beeld hing, waardoor het veel media-aandacht trok.
  • Online bereik: sociale media bieden mogelijkheden om een boodschap te verspreiden. Een pakkende hashtag, een video met impact, of influencers die zich achter je doel scharen, vergroten je bereik enorm.
  • Media-impact: een goed persbericht of de juiste timing in actualiteitenprogramma’s zorgt ervoor dat de boodschap verder reikt dan je eigen achterban. Dat kan dan resulteren in organisch bereik, waardoor anderen de boodschap oppakken en versterken.
  • Een sterke boodschap: de campagne brengt een boodschap die appelleert aan gedeelde waarden en emoties. Verder werkt het goed om ‘nieuwe’ argumenten, feiten en cijfers aan het licht te brengen om het debat te verrijken en een nieuwe dimensie te geven.
  • Politieke component: uiteindelijk moet de campagne aansluiten op de politieke agenda. Wie is je bondgenoot in Den Haag? Wat zijn de relevante dossiers? Daarnaast is het van belang te zorgen voor een brede coalitie van stakeholders, zodat je sterker staat om de boodschap over te dragen.
  • Planning: timing is alles. Sluit je campagne aan op het moment dat het politiek het meeste effect heeft, bijvoorbeeld vlak voor een debat of rond verkiezingen?

Voor welk type lobby werkt dit goed?
Campagnematig lobbyen is niet voor iedere situatie geschikt. Het werkt vooral goed bij:

  • Onderwerpen met een grote achterban of een groep burgers die gemobiliseerd kan worden. Wanneer een grote groep burgers zich betrokken voelt en bereid is om actie te ondernemen versterkt dit de kracht van de campagne en zet het extra druk op beleidsmakers.
  • “Aaibare” kwesties: onderwerpen met een hoge sympathiefactor, zoals onderwijs, zorg of duurzaamheid. Deze sympathie maakt het makkelijker om publiek en media te overtuigen zodat beleidsmakers meer urgentie voelen om actie te ondernemen.
  • Eenvoudige lobbydoelen: een “ja/nee”-vraag of het agenderen van een concreet onderwerp. Een duidelijk omschreven probleem voorkomt verwarring en zorgt voor focus in de campagne.
  • Mediagenieke onderwerpen die gemakkelijk visueel of emotioneel aantrekkelijk te maken zijn. Onderwerpen die sterk in beeld kunnen worden gebracht trekken sneller de aandacht van de media en het publiek, waardoor de boodschap sneller versterkt kan worden.

De toekomst van lobbyen: campagne als norm?
Campagnematig lobbyen is geen hype, maar een blijvende ontwikkeling. In een tijd waarin burgers steeds mondiger worden en transparantie de norm is, biedt deze aanpak een waardevolle aanvulling op de traditionele lobbypraktijk. Het vraagt om creativiteit, strategisch inzicht en timing, maar het kan de impact van je lobby aanzienlijk vergroten. Uiteindelijk blijft lobbyen niet langer beperkt tot de achterkamertjes, maar speelt het zich af op het publieke toneel.

EPPA bezoekt ECP Jaarfestival: een andere koers voor digitaliseringsbeleid

Afgelopen donderdag, 21 november, vond het ECP Jaarfestival plaats. ECP | Platform voor de InformatieSamenleving faciliteert kennisuitwisseling tussen de overheid, wetenschap, onderwijs, het bedrijfsleven, en maatschappelijke organisaties voor het creëren van een betrouwbare, kansrijke en veerkrachtige digitale samenleving. Digitalisering gebeurt overal om ons heen. Maar wat is wel en niet wenselijk in een digitale samenleving? Dat vraagstuk stond bij het festival centraal.  

Wij, EPPA-adviseurs Lisanne en Sebastiaan, waren aanwezig op het evenement en volgden inspirerende sessies over digitalisering in politiek perspectief, deepfakes en desinformatie, Europese wetgeving, de EU Digital Rulebook en cyberweerbaarheid. Hier volgt een overzicht van de belangrijkste bevindingen op hoofdlijnen. 

De nieuwe Nederlandse Digitaliseringsstrategie 
De dag begon met een aftrap door dagvoorzitter Arie van Bellen, tevens directeur van het ECP. Tijdens de plenaire sessie kregen de aanwezigen een boeiende les in neurologie en de invloed van de digitale wereld op onze hersenen. Staatssecretaris Digitalisering, Zsolt Szabó, deelde zijn visie over het onderwerp en ging in op de prioriteiten waar hij de komende jaren aandacht aan wil geven. Zo kondigde hij begin deze maand nog de komst van een nieuwe Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) aan met als uitgangspunt het creëren van een begrijpelijke en toegankelijke dienstverlening van de overheid voor burgers en ondernemers. Tijdens het evenement ging de Staatssecretaris in op drie specifieke doelen van de overheid: 

  1. Proactief en doelmatig werken 
  1. Regie nemen in digitalisering  
  1. Financiële en organisatorische basis op orde brengen wat betreft digitalisering 

Voor het realiseren van deze doelen staat het “Huis van Thorbecke” – de samenwerking tussen de Rijksoverheid, provincies en gemeenten – en het streven naar “één overheid” centraal. AI, cloudoplossingen en regie op digitalisering zijn daarbij belangrijke focusgebieden.   

Europese samenwerking 

Ook op Europees niveau wordt er veel aandacht gegeven aan digitalisering. Zo moedigt het rapport Draghi investeringen en regelgeving op het gebied van digitalisatie aan voor het versterken van het Europese concurrentievermogen. Daarbij moet er gewerkt worden aan het standaardiseren van regelgeving door heel Europa. Verschillen in interpretatie van regelgeving tussen EU-landen bemoeilijken namelijk implementatie. Om dit te bewerkstelligen, zet het kabinet in op het op orde brengen van de basis; het creëren van een sterke digitale infrastructuur in Nederland door onder andere te investeren in een soevereine cloud.  

Groen licht voor digitale transformatie 
Het eindoordeel van de bijeenkomst was dat er geen sprake is van achterstand in Nederland op het gebied van digitalisering, maar dat er zeker verbetering mogelijk is door focus aan te brengen- een positief signaal. Staatssecretaris Szabó voorziet dat de digitale transformatie nog vele jaren zal duren en gaat hier enthousiast mee aan de slag. Hij nodigt hierbij organisaties uit om ook op informele voet en door middel van creatieve sessies met hem hierover in gesprek te gaan om concrete resultaten te boeken. 

Wilt u meer weten over de ontwikkelingen op het gebied van digitalisering en beleid? EPPA biedt trainingen en impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.   

Schuiven met budgetten: Het belang van de Algemene Financiële Beschouwingen voor PA Professionals 

Eurobiljet

De Algemene Financiële Beschouwingen – een kans voor Public Affairs professionals om dekking buiten het eigen domein te vinden voor een beleidsdoel. Een goede voorbereiding en strategische timing zijn hierbij essentieel. Maar wat houden de Beschouwingen precies in en hoe kan dit moment optimaal benut worden? Kortom, wat is het belang van de Algemene Financiële Beschouwingen voor public affairs professionals? We zetten de feiten eens op een rij.

Wat zijn de Algemene Financiële Beschouwingen? 

Deze week debatteren de financiële woordvoerders en soms de fractievoorzitters van de Tweede Kamerfracties met de minister van Financiën over het financieel-economische beleid tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen (AFB). In dit tweedaagse debat staan de Miljoenennota, bijbehorende rapporten en adviezen centraal. Het is hét moment voor financieel specialisten om op hoofdlijnen onderwerpen zoals koopkracht, overheidsfinanciën en brede welvaart te bespreken met het kabinet én elkaar. De centrale vraag is: welke keuzes maakt het kabinet met de beschikbare middelen en waarom? 

Een stukje geschiedenis van de AFB 

Tot 1993 werden de Algemene Politieke en Financiële Beschouwingen gezamenlijk gehouden. Fractievoorzitters en financiële specialisten spraken over zowel politieke als financiële onderwerpen, en de minister-president en minister van Financiën reageerden daarop. Dit debat vond enkele weken na Prinsjesdag plaats. 

Om de Kamer sneller te laten reageren op de beleidsvoornemens van het kabinet, werd besloten de beschouwingen op te splitsen. Sindsdien vinden de Algemene Politieke Beschouwingen direct na Prinsjesdag plaats, en de Algemene Financiële Beschouwingen ongeveer twee weken later. Na een gedetailleerde bestudering van de cijfers en een feitelijke vragenronde, kunnen Kamerleden zo beter voorbereid deelnemen aan de AFB. 

Het verschuiven van budgetten tussen begrotingen 

Na de Algemene Politieke Beschouwingen (APB), biedt de AFB de Kamer de mogelijkheid om nog wijzigingen in de begrotingen aan te brengen. De bedoeling is dat amendementen, moties en voorstellen die budgetwijzigingen tússen begrotingen beogen, uiterlijk bij de AFB worden ingediend. Na de AFB worden de begrotingswetsvoorstellen immers afzonderlijk behandeld, en op dat moment is een integrale behandeling niet meer aan de orde. Hoewel wijzigingen bínnen begrotingsstaten dan nog steeds kunnen, vergen wijzigingen tússen begrotingsstaten dat twee verschillende woordvoerders dit inbrengen bij twee verschillende begrotingsbehandelingen. 

Een voorbeeld: een partij wil, om moverende politieke redenen, voorstellen om het eigen risico in de zorg (VWS) te verlagen en dit te bekostigen met het verlagen van het budget voor wegenonderhoud (I&W). Dan dienen de VWS- en I&W-woordvoerder dit met elkaar af te stemmen en beide in te brengen in de separate begrotingsbehandelingen van de twee departementen. Tevens zijn er twee losse amendementen nodig: een bij VWS om het eigen risico (en dus de te verwachten inkomsten voor de staatskas) te verlagen en een amendement bij I&W om het budget voor wegenonderhoud te verlagen. 

In de praktijk proberen verschillende politieke partijen dit wel, maar de kans op succes is beperkt. Het vergt strategische timing en een nauwkeurig begrip van de politieke dynamiek. 

AFB & Public Affairs: hoe sneller, hoe beter 

Voor public affairs professionals geldt: hoe eerder je betrokken bent, hoe groter de kans op succes. Heb je als belangenbehartigende organisatie na de publicatie van de Prinsjesdagstukken geconstateerd dat een verschuiving van budgetten nodig is om je lobbydoelen te bereiken, omdat er binnen de betreffende begroting geen dekking mogelijk is? Dan is het cruciaal om snel te handelen. Zorg dat je scenario’s klaar hebt liggen en begin direct met het benaderen van stakeholders. Idealiter liggen er bij de AFB concrete voorstellen. 

Het meedenken met Kamerleden over feitelijke vragen over de Miljoenennota, die kort na Prinsjesdag moeten worden ingediend, kan hierin een belangrijke processtap vormen. De antwoorden kunnen richting geven aan de lobbystrategie. Snelheid, timing en een gedegen voorbereiding zijn essentieel om te voorkomen dat de kansen aan je voorbijgaan. Voor elke belangenbehartiger geldt: voorbereiding is het halve werk. Wie snel handelt, kan bij de AFB een verschil maken. 

Wilt u meer weten over de begrotingscyclus en wat voor impact de begroting kan hebben op uw organisatie? EPPA biedt trainingen en impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.  

Top of flop? De mogelijkheden van ‘toppen’ voor Public Affairs

Een van de opvallende punten uit het regeerprogramma van het kabinet-Schoof is de inzet op ‘toppen’ als beleidsinstrument. In het laatste kwartaal van 2024 staan maar liefst vier grote toppen op de agenda:

  1. Migratietop
  2. Arbeidsmarktkraptetop
  3. Woontop
  4. Ondernemersklimaattop

Van deze vier is alleen de Woontop expliciet genoemd in het hoofdlijnenakkoord. Dit roept de vraag op: wat is een ‘top’ precies, en welke kansen (en risico’s) biedt dit voor belangenbehartigers in de wereld van Public Affairs?

Wat is een top eigenlijk?

Volgens Van Dale is een top “een topbijeenkomst van leiders”. In de praktijk wordt het begrip meestal geassocieerd met internationale bijeenkomsten van regeringsleiders, zoals klimaattoppen of G7-vergaderingen. Nationale toppen, zoals de vier geplande evenementen, hebben echter vaak een breder en cross-sectoraal karakter. Hierbij komen niet alleen politieke leiders samen, maar ook een diverse groep stakeholders: maatschappelijke organisaties, bedrijven, academische instellingen en soms zelfs burgers.

Een nationale top is meer dan enkel een moment voor beleidsafspraken. Het is een platform waar de belangrijkste actoren uit verschillende sectoren in een pressure cooker van één à twee dagen worden samengebracht om oplossingen te vinden voor urgente maatschappelijke vraagstukken. De inzet is om tot concrete afspraken te komen, zoals bij de Woontop met als doel de bouw van 100.000 nieuwbouwwoningen per jaar. Tegelijkertijd straalt het organiseren van een top daadkracht uit, zelfs wanneer de praktische uitvoering achterblijft. Dit maakt een top niet alleen een beleidsinstrument, maar ook een sterk middel voor imago- en PR-doeleinden.

Van akkoord naar top: een nieuw fenomeen?

Toppen op nationaal niveau zijn geen volledig nieuw fenomeen. Nederland kent een lange geschiedenis van maatschappelijke akkoorden. Denk aan de akkoorden tussen werkgevers en werknemers in de jaren ’80 of meer recent het Klimaatakkoord van 2019. Vooral de kabinetten Rutte-II en Rutte-III maakten frequent gebruik van deze methode.

In 2020 stelde de Raad voor het Openbaar Bestuur dat het sluiten van akkoorden onmisbaar was in een tijd van politieke versnippering en complexe vraagstukken. Zonder maatschappelijke steun was het volgens de Raad niet mogelijk om effectief beleid te maken. Akkoorden zorgden ervoor dat belangrijke maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers betrokken waren bij het proces, waardoor beleid draagvlak kreeg en effectief kon worden uitgevoerd.

Tegelijkertijd is er kritiek op het besturen met akkoorden. Critici beweren dat de politiek hiermee besluitvorming uitbesteedt aan maatschappelijke organisaties, waarbij de controlerende rol van het parlement vaak ontbreekt. Bovendien is de vraag wie wel en niet aan tafel zit cruciaal voor de uitkomst. Het gezegde luidt niet voor niets: “If you’re not at the table, you’re on the menu.” Organisaties die niet uitgenodigd zijn, hebben vaak weinig invloed op de inhoud van de afspraken.

Public Affairs bij toppen: kansen en valkuilen

Net als bij akkoorden geldt bij nationale toppen dat het kabinet maatschappelijke steun wil garanderen voordat er belangrijke beleidsbesluiten worden genomen. Voor belangenorganisaties en lobbyisten biedt dit zowel kansen als risico’s. Waar moet je als belangenbehartigende organisatie rekening mee houden?

  1. Reikwijdte van de afspraken: Wat valt er wel onder de top en wat niet? Bij het Klimaatakkoord bleef de luchtvaart bijvoorbeeld buiten beschouwing, terwijl het Preventieakkoord zich slechts richtte op problematisch alcoholgebruik. Het uitoefenen van invloed op de reikwijdte van een top kan bepalend zijn voor de uiteindelijke uitkomst. Jouw onderwerp kan daardoor wel of juist niet besproken worden.
  2. If you’re not at the table, you’re on the menu: De samenstelling van de genodigden is cruciaal. Wie zit er aan tafel bij de Woontop? Zijn dat ook kritische natuur- en milieuorganisaties, of wordt de discussie gedomineerd door bouwbedrijven en woningcorporaties? Het is van essentieel belang om als branchevereniging, belangenorganisatie of individueel bedrijf een plaats aan de tafel te bemachtigen.
  3. Bindende afspraken: Hoe verbindend zijn de afspraken die uit een top voortkomen? Wordt het totaalpakket aan afspraken overgenomen door de overheid, of behoudt de politiek het recht om slechts onderdelen te kiezen? De mate waarin afspraken juridisch bindend zijn, bepaalt in grote mate hoe stevig de uitkomst van een top is.
  4. Randvoorwaarden: Zijn er middelen beschikbaar om de gemaakte afspraken te ondersteunen? Financiële en juridische randvoorwaarden spelen een cruciale rol in het succes van de top en de uitvoering van eventuele akkoorden.

Essentiële tools voor belangenbehartigers bij een top

  • Stakeholdermanagement: Om effectief invloed uit te oefenen tijdens een top, is goed stakeholdermanagement onmisbaar. Weten wie er aan tafel zit, wat hun belangen zijn en waar de gezamenlijke kansen liggen, is essentieel. Het kennen van de betrokken personen (the human factor) kan vaak het verschil maken. Voorbereiding is daarbij 90% van het werk: tijdig beginnen met het vormen van allianties en het afstemmen van strategieën is cruciaal.
  • Externe communicatie: Voor belangenorganisaties is het belangrijk om vooraf goed na te denken over de externe communicatie met hun achterban. Hoe communiceer je over je betrokkenheid bij de top? Hoewel elke organiastie de leden, bedrijf of sector graag wil meenemen in het proces, kan een al te triomfantelijke houding leiden tot wrevel bij andere gesprekspartners. De timing en toon van de boodschap zijn daarbij bepalend.

Kortom, het succes van een top hangt sterk af van wie er aan tafel zit, welke onderwerpen besproken worden, en of de afspraken juridisch bindend zijn. Met een strategische aanpak kunnen belangenbehartigers optimaal profiteren van dit beleidsinstrument.