Momenteel vinden in de Eerste Kamer de begrotingsbehandelingen voor 2025 plaats. Hoewel de politieke besluitvorming het meest zichtbaar is in de Tweede Kamer, speelt de Eerste Kamer een cruciale rol in het wetgevingsproces. Hier worden wetsvoorstellen nogmaals beoordeeld op uitvoerbaarheid, juridische houdbaarheid en onbedoelde gevolgen.
Sommige public affairsadviseurs negeren de Eerste Kamer, omdat ze denken dat daar weinig te halen valt. Maar niets is minder waar: de Eerste Kamer biedt juist een belangrijke kans om bij te dragen aan besluitvorming. Senatoren kunnen in deze fase nog ingrijpen in het wetgevingsproces door toezeggingen uit te lokken, moties in te dienen of zelfs een wet tegen te houden. Senatoren van informatie voorzien en daardoor de besluitvorming verbeteren is belangrijk in het werk van een belangenbehartiger.
Belangenbehartiging in de Eerste Kamer werkt anders dan in de Tweede Kamer
- Senatoren staan meer open voor belangenbehartigers
Senatoren werken slechts één dag per week als Eerste Kamerlid en hebben daarnaast vaak functies als voorzitter van een branchevereniging of bestuurder in een andere organisatie. Hierdoor hebben zij goede contacten in het maatschappelijke en zakelijke veld en staan ze soms meer open voor gesprekken met belangenbehartigers dan Tweede Kamerleden. - De Eerste Kamer kan geen wetten wijzigen
In de Tweede Kamer kunnen wetswijzigingen worden doorgevoerd via amendementen, maar de Eerste Kamer kan alleen wetten aannemen of verwerpen. Dit betekent dat belangenbehartigers hier op een andere manier te werk moeten gaan: door te wijzen op juridische of praktische bezwaren die nog niet eerder in de discussie zijn meegenomen, of door aan te tonen dat een wet grote negatieve sociale of economische gevolgen heeft. Het is essentieel om informatie aan te leveren die niet alleen aansluit bij de partijvisie, maar ook bij de controlerende rol van de Eerste Kamer. In het uiterste geval kan dit leiden tot een novelle. - Moties en toezeggingen als beïnvloedingsinstrument
Hoewel de Eerste Kamer wetten niet kan aanpassen, kunnen moties en toezeggingen wel invloed uitoefenen op de uitvoering ervan. Denk bijvoorbeeld aan het naar voren halen van een evaluatiemoment of het afdwingen van een andere interpretatie van een wetsartikel.
Maar: de Eerste Kamer heeft ook een actieve beleidsrol! Senatoren kunnen onderwerpen agenderen, signalen uit de samenleving oppakken en met schriftelijke vragen druk uitoefenen op de regering. Daarnaast nemen zij petities in ontvangst en gaan ze op werkbezoek. Allemaal mogelijkheden om informatie toe te voegen aan het proces en daarmee bij te dragen aan een breed gedragen besluitvorming.
De invloed van de Eerste Kamer op de Tweede Kamer
De Eerste Kamer speelt ook indirect een rol in de besluitvorming van de Tweede Kamer. Coalities hebben vaak geen meerderheid in de Eerste Kamer en moeten op zoek naar steun van andere partijen om wetsvoorstellen goedgekeurd te krijgen. Dit leidt regelmatig tot politieke deals.
Een recent voorbeeld hiervan is de onderwijsbegroting. Het kabinet wilde forse bezuinigingen doorvoeren, maar een deel van de oppositie in de Tweede Kamer was het daar niet mee eens. Omdat de begroting in de Eerste Kamer dreigde te sneuvelen, sloot het kabinet een akkoord met partijen buiten de coalitie die hen aan een meerderheid konden helpen.
Daarnaast stemmen Eerste Kamerleden soms minder strak langs partijlijnen dan in de Tweede Kamer. Dit betekent dat een belangenbehartiger niet alleen individuele senatoren kan beïnvloeden, maar ook via hen druk kan uitoefenen op hun fractiegenoten in de Tweede Kamer. Hierdoor kunnen wetsvoorstellen al aangepast worden voordat ze in de Eerste Kamer worden behandeld.
Conclusie
Lobbyen in de Eerste Kamer kan de moeite waard zijn voor wie invloed wil uitoefenen op wetgeving. Het is een plek waar wetsvoorstellen nog kunnen worden bijgestuurd, vertraagd of zelfs verworpen. Door strategisch gebruik te maken van moties, toezeggingen en de invloed van senatoren op de Tweede Kamer, kunnen belangenbehartigers een doorslaggevende rol spelen in het wetgevingsproces.
