De bordesfoto is een iconisch moment in de Nederlandse politiek. Bij het aantreden van een nieuw kabinet poseert de complete ministersploeg (staatssecretarissen zijn niet welkom) samen met het staatshoofd (nu Koning Willem-Alexander) op de trappen. Dit officiële fotomoment markeert het begin van een nieuwe regeringsperiode en symboliseert de eenheid en samenwerking binnen het kabinet.
Ontstaan van een traditie
Hoewel de bordesscene inmiddels een belangrijke traditie is geworden, gaat de geschiedenis minder ver terug dan soms verwacht. De allereerste bordesfoto vond plaats in 1971. Het kabinet-Biesheuvel I was het eerste kabinet dat op de trappen van een paleis poseerde, met koningin Juliana in hun midden. De foto was een reactie op de toenemende publieke belangstelling voor de politiek, mede door de opkomst van televisie. De koningin en het kabinet wilden daarom meer in de openbaarheid treden, wat werd gesymboliseerd door de foto op het bordes van Paleis Huis ten Bosch .
Locatie
Traditioneel vindt de bordesscène plaats op de trappen van Paleis Huis ten Bosch. Er zijn echter uitzonderingen geweest, vaak door praktische omstandigheden zoals slecht weer of verbouwingen:
- Paleis Soestdijk: In 1977 poseerde het kabinet-Van Agt I op de trappen van Paleis Soestdijk.
- Hal van Huis ten Bosch: In 1981 werd de foto van het kabinet-Van Agt II binnen genomen vanwege slecht weer.
- Paleis Noordeinde: In 1998, 2017 en 2022 werd uitgeweken naar Paleis Noordeinde. In 2017 was Huis ten Bosch in renovatie, en in 2022 werd deze locatie gekozen vanwege de coronamaatregelen, die meer ruimte vereisten. Op de bordesfoto is vastgelegd hoe de ministers 1,5 meter afstand van elkaar houden.
Opstelling
De opstelling van de bordesfoto is zorgvuldig georkestreerd en volgt een vast protocol. De directeur van het kabinet van de Koning ziet erop toe dat iedereen op de juiste plaats staat. De koning staat altijd in het midden, met aan rechterzijde de minister-president en aan de linkerzijde de eerste vicepremier. De overige ministers worden geplaatst in volgorde van hun ministeries zoals bepaald door de hoofdstukken van de Rijksbegroting. De volgorde van deze hoofdstukken is historisch gegroeid. Ministers van nieuwe departementen of begrotingen, en ministers zonder portefeuille, staan daarom meestal achteraan.
Er zijn echter momenten geweest waarop van dit protocol werd afgeweken. Zo worden vrouwelijke ministers en vertegenwoordigers van kleinere partijen incidenteel voren gehaald om hun zichtbaarheid te vergroten.
Kleding
Een ander opvallend aspect van de bordesfoto zijn de ongeschreven regels rond kleding. Mannelijke ministers dragen altijd een pak met stropdas, terwijl vrouwelijke ministers in een jurk verschijnen. Uitzonderingen hierop waren alleen ministers Adriaansens en Ollongren in het kabinet-Rutte IV, die ervoor kozen om in broek te komen.
Vrouwen op het bordes
De bordesfoto’s geven ook een beeld van de veranderende rol van vrouwen in de Nederlandse politiek. Het aantal vrouwelijke ministers is in de loop der jaren aanzienlijk gestegen. Enkele opvallende cijfers:
- Balkenende-I (2002): 1 vrouw
- Balkenende-II (2003): 5 vrouwen
- Rutte-III (2017): 6 vrouwen
- Rutte-IV (2022): 11 vrouwen
Wetenswaardigheden
Soms wijkt men door omstandigheden af van het standaardprotocol. Bijvoorbeeld, het kabinet-Balkenende III koos ervoor geen bordesfoto te laten maken omdat het een rompkabinet was, met grotendeels dezelfde ministers als het voorgaande kabinet-Balkenende II (net zoals Biesheuvel II).
Ook was in 2022 eerste vicepremier Sigrid Kaag afwezig bij de bordesfoto (van Rutte-IV) omdat zij besmet was met corona. Ze werd digitaal beëdigd. Daarom werd met het protocol gebroken en stond Wopke Hoekstra als tweede vicepremier links van de koning.
Conclusie
De bordesfoto is een belangrijke traditie voor nieuwe kabinetten. Door de jaren heen heeft de bordesfoto verschillende locaties en opstellingen gezien, elk met hun eigen verhaal en betekenis. Het blijft een krachtige visuele weergave van het begin van een nieuw hoofdstuk in de Nederlandse politiek.
Voor meer details over de bordesfoto’s en de geschiedenis van Nederlandse kabinetten, kunt u de website van de Rijksoverheid bezoeken: Kabinetten sinds 1945.
Beelden: Nationaal Archief
