In het afgelopen politieke jaar vonden in het parlement regelmatig herdenkingen plaats. Niet alleen voor wereldwijd bekende personen, zoals recent nog paus Franciscus, maar ook voor Nederlandse politieke prominenten, zoals Jan Terlouw, Hans Wiegel and Frits Bolkestein. Maar wie wordt wanneer herdacht – en wat is het politieke belang ervan?  

Wanneer word je herdacht in het parlement?

Hier is een apart feit: de Eerste Kamer herdenkt vaker dan de Tweede Kamer. Dat is geen toeval. De Eerste Kamer kent namelijk de regel dat iedere oud-senator bij overlijden wordt herdacht, ongeacht hoelang hij of zij in de Eerste Kamer zat. Zelfs tijdelijke vervangers worden herdacht.

In de Tweede Kamer ligt de drempel voor een herdenkingsmoment hoger. Alleen overleden leden van het Koninklijk Huis, ministers van Staat, oud-Kamervoorzitters, oud-premiers, oud-fractievoorzitters of buitenlandse staatshoofden met wie Nederland nauwe banden onderhoudt, worden officieel herdacht.

De politieke betekenis van herdenken

Parlementaire herdenkingen zijn niet zomaar een formaliteit. Ze bieden momenten van reflectie op de waarden en overtuigingen waar de overledene voor stond. In de woorden die tijdens zo’n herdenking worden gesproken, door bijvoorbeeld de Kamervoorzitter, klinken vaak de idealen door die nog altijd invloed hebben op het politieke discours.

Zo werd Jan Terlouw tijdens zijn herdenking geprezen om zijn verbindende aard en pragmatische stijl. Frits Bolkestein werd herinnerd als iemand die tegen de stroom in durfde te gaan en daardoor richting gaf aan het publieke debat.

De Nacht van Wiegel

Het overlijden van een oud-politicus brengt ons ook weer terug naar historische momenten. Een treffend voorbeeld hiervan is de zogenoemde Nacht van Wiegel in 1999. Tijdens de senaatsbehandeling van de wet op het correctief referendum stemde VVD-senator Hans Wiegel onverwacht tegen het wetsvoorstel. Zijn beslissende ‘nee’ leidde tot een kabinetscrisis en torpedeerde het plan voor een correctief referendum in Nederland. Tot op de dag van vandaag is er nog altijd geen wettelijke regeling voor een referendum in die vorm. Deze nacht is een goed voorbeeld van hoe één parlementaire stem grote politieke gevolgen kan hebben.

Waarom dit ertoe doet in public affairs

Voor volgers van de politiek zijn dit soort momenten veelzeggend. Politiek draait niet alleen maar om dossiers, belangen en procedures. Politiek is juist ook een wereld van mensen, rituelen en symboliek.

Herdenkingen maken zichtbaar dat politiek mensenwerk is en dat het parlementaire proces niet alleen technisch, maar ook historisch en cultureel verankerd is. Ze bieden een uniek beeld op het collectieve geheugen van de politiek en op de waarden die vandaag de dag het verschil kunnen maken.