Terwijl de doorrekening van verkiezingsprogramma’s door het CPB een fundamenteel onderdeel is geworden van het Nederlandse politieke proces, blijft het debat over de waarde en relevantie ervan voor kiezers onverminderd voortduren. Onlangs zijn de resultaten van de doorrekening verschenen, waarbij acht partijen hun plannen aan het CPB hebben voorgelegd. Opmerkelijk afwezig in dit proces waren PVV, SP, PvdD, BBB, Denk, FVD en NSC, die ervoor kozen hun plannen niet door het CPB te laten analyseren.

Vanuit het public affairs perspectief staat het belang van de doorrekeningen niet ter discussie. Ze bieden een waardevol inkijkje in specifieke maatregelen die partijen willen nemen die niet in hun verkiezingsprogramma’s staan. Dit zijn vaak beleidsvoorstellen die te specifiek zijn voor een verkiezingsprogramma, of weinig relevant zijn voor kiezers (de doelgroep van een programma) maar een grote impact kunnen hebben op een organisatie, sector of branche. Meestal zijn deze maatregelen opgenomen als dekking voor andere politieke plannen, zoals een verhoging van een belasting. Zo gaan de verkiezingsprogramma’s van VVD, CDA, CU en SGP niet in woord over het verhogen van de belastingen voor de goksector, maar willen deze partijen in de doorrekening de kansspelbelasting wel degelijk verhogen om hiermee andere plannen te kunnen financieren.

Ook moeten politieke partijen bij de doorrekeningen concrete budgettaire duidelijkheid geven over de vaak vaag omschreven plannen uit het programma. Dit levert waardevolle inzichten op die anders onduidelijk blijven. Neem ontwikkelingssamenwerking als voorbeeld. Het VVD-programma gaf aan dat de partij prioriteit wil geven aan ontwikkelingssamenwerking en wil breken met goedbedoelde, maar weinig effectieve projecten. Uit de doorrekening blijkt vervolgens dat ze hier maar liefst 5,3 miljard op willen bezuinigen. Of neem het D66-voornemen om ‘extra te investeren in de Rechtspraak’. Uit de doorrekening blijkt vervolgens dat zij hier 200 miljoen voor willen uittrekken. Tenslotte blijkt dat het VVD-voornemen – om ervoor te zorgen ‘dat het financieel blijft lonen om elektrisch te rijden’ – wordt geconcretiseerd door het verlagen van de motorrijtuigenbelasting voor emissievrije voertuigen met 40%.

De doorrekeningen bieden dus waardevolle informatie voor organisaties bij de volgende stappen in hun public affairs strategie, bijvoorbeeld in verkiezingsdebatten, bij een werkbezoek van een Kamerlid na de verkiezingen of bij het beïnvloeden van de kabinetsformatie. Vanuit dit oogpunt is het daarom te hopen dat politieke partijen deze traditie weer in ere herstellen, of tenminste een flinke financiële paragraaf bij hun verkiezingsprogramma opnemen. Dit biedt niet alleen de public affairs professional duidelijkheid, maar ook de burger bij het uitbrengen van hun stem.

Het is verkiezingstijd en dus regent het verkiezingsdebatten. Met nog twee weken te gaan tot miljoenen rode potloodjes de koers van het land hertekenen, proberen kandidaten van alle partijen zoveel mogelijk kiezers voor zich te winnen. Elk verkiezingsdebat is dan ook een uitdagende, maar noodzakelijke drempel op de route naar de Tweede Kamer. Veel van de woorden die politici tijdens zo’n debat uitspreken, worden dan ook tot in de late uurtjes ingestudeerd. En dat is te horen, althans, voor de attente luisteraar en kijker van zo’n verkiezingsdebat. 

Overal worden gelijkaardige communicatiemethoden toegepast om kernboodschappen zo te brengen dat ze blijven hangen in het geheugen van de kiezer. Zo ook tijdens het NPO Radio 1-verkiezingsdebat van vorige week, een soort cocktail aan mini-debatjes in één radio-uitzending. Ofwel, politiek speeddaten voor lijsttrekkers. 

Tijdens de diverse debatten werd duidelijk dat onder meer Rob Jetten (D66), Lilian Marijnissen (SP) en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) meer gemeen hebben dan alleen een voorliefde voor het woord ‘bestaanszekerheid’. De drie lijsttrekkers lieten op verschillende momenten zien dat ze de impact beseffen van een goed getimede, verbale drieslag. Retorisch gezien doet een setje van drie het meestal goed, weten politici. 

Lilian Marijnissen paste de drieslag als eerste toe, toen ze aan tafel zat met Jetten en CDA-leider Henri Bontenbal. De SP-leider deed haar beklag over drie SP-moties waar andere partijen tegen hadden gestemd: (1) de zorg dichtbij, (2) het verlagen van de huurprijzen en (3) het verhogen van het minimumloon. 

Rob Jetten verdedigde het stemgedrag van zijn D66 door te vertellen wat zijn partij de afgelopen jaren wel had gedaan en ook hij koos – uiteraard – voor drie voorbeelden. ‘We hebben de afgelopen periode (1) het minimumloon al met tien procent verhoogd, (2) salarissen voor leraren verbeterd en (3) de salarissen voor verpleegkundigen verbeterd.’ 

Een paar debatten later versterkte ook Frans Timmermans zijn betoog met een toepassing van de regel van drie. De linkse leider wil immers (1) ‘sneller vergroenen’, (2) ‘een alliantie tussen boswachters en boeren’ (mooie alliteratie, trouwens) en (3) zorgen dat de ‘industrie (1) toekomstbestendig, (2) circulair en (3) duurzaam wordt’. 

Uiteindelijk kreeg de attente luisteraar van het NPO Radio 1-debat veel vaker dan drie keer een drieslag te horen. Toeval? Onwaarschijnlijk. Binnen de politieke communicatie wordt vrijwel niets aan het toeval overgelaten. In die context is driemaal scheepsrecht. Of, in goed Nederlands: ‘Good things come in threes.’

Vandaag om 13:15 sprak Koning Willem-Alexander de jaarlijkse Troonrede uit, traditiegetrouw op Prinsjesdag. Dit jaar had de koning opmerkelijk veel aandacht voor onderwerpen die ook in de politiek steeds meer aandacht krijgen, waaronder bestaanszekerheid, stikstof- en natuurbeleid, de economie, maar ook digitalisering en kunstmatige intelligentie. 

Deze en andere onderwerpen hebben elke dag een steeds grotere invloed op burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Die invloed wordt nog concreter door de financiële en economische besluiten van de Rijksoverheid die vandaag officieel bekend worden gemaakt. Iedere burger, elk bedrijf en alle sectoren zullen rekening moeten houden met de politieke gevolgen en kansen die deze Prinsjesdag zal voortbrengen. 

Benieuwd welke kansen en risico’s na vandaag zullen ontstaan voor uw organisatie op het gebied van public affairs? Neem dan gerust even contact met ons op. 

Bij EPPA duiden wij alle lopende en toekomstige politieke ontwikkelingen tot in detail voor onze opdrachtgevers.