De Algemene Financiële Beschouwingen – een kans voor Public Affairs professionals om dekking buiten het eigen domein te vinden voor een beleidsdoel. Een goede voorbereiding en strategische timing zijn hierbij essentieel. Maar wat houden de Beschouwingen precies in en hoe kan dit moment optimaal benut worden? Kortom, wat is het belang van de Algemene Financiële Beschouwingen voor public affairs professionals? We zetten de feiten eens op een rij.

Wat zijn de Algemene Financiële Beschouwingen? 

Deze week debatteren de financiële woordvoerders en soms de fractievoorzitters van de Tweede Kamerfracties met de minister van Financiën over het financieel-economische beleid tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen (AFB). In dit tweedaagse debat staan de Miljoenennota, bijbehorende rapporten en adviezen centraal. Het is hét moment voor financieel specialisten om op hoofdlijnen onderwerpen zoals koopkracht, overheidsfinanciën en brede welvaart te bespreken met het kabinet én elkaar. De centrale vraag is: welke keuzes maakt het kabinet met de beschikbare middelen en waarom? 

Een stukje geschiedenis van de AFB 

Tot 1993 werden de Algemene Politieke en Financiële Beschouwingen gezamenlijk gehouden. Fractievoorzitters en financiële specialisten spraken over zowel politieke als financiële onderwerpen, en de minister-president en minister van Financiën reageerden daarop. Dit debat vond enkele weken na Prinsjesdag plaats. 

Om de Kamer sneller te laten reageren op de beleidsvoornemens van het kabinet, werd besloten de beschouwingen op te splitsen. Sindsdien vinden de Algemene Politieke Beschouwingen direct na Prinsjesdag plaats, en de Algemene Financiële Beschouwingen ongeveer twee weken later. Na een gedetailleerde bestudering van de cijfers en een feitelijke vragenronde, kunnen Kamerleden zo beter voorbereid deelnemen aan de AFB. 

Het verschuiven van budgetten tussen begrotingen 

Na de Algemene Politieke Beschouwingen (APB), biedt de AFB de Kamer de mogelijkheid om nog wijzigingen in de begrotingen aan te brengen. De bedoeling is dat amendementen, moties en voorstellen die budgetwijzigingen tússen begrotingen beogen, uiterlijk bij de AFB worden ingediend. Na de AFB worden de begrotingswetsvoorstellen immers afzonderlijk behandeld, en op dat moment is een integrale behandeling niet meer aan de orde. Hoewel wijzigingen bínnen begrotingsstaten dan nog steeds kunnen, vergen wijzigingen tússen begrotingsstaten dat twee verschillende woordvoerders dit inbrengen bij twee verschillende begrotingsbehandelingen. 

Een voorbeeld: een partij wil, om moverende politieke redenen, voorstellen om het eigen risico in de zorg (VWS) te verlagen en dit te bekostigen met het verlagen van het budget voor wegenonderhoud (I&W). Dan dienen de VWS- en I&W-woordvoerder dit met elkaar af te stemmen en beide in te brengen in de separate begrotingsbehandelingen van de twee departementen. Tevens zijn er twee losse amendementen nodig: een bij VWS om het eigen risico (en dus de te verwachten inkomsten voor de staatskas) te verlagen en een amendement bij I&W om het budget voor wegenonderhoud te verlagen. 

In de praktijk proberen verschillende politieke partijen dit wel, maar de kans op succes is beperkt. Het vergt strategische timing en een nauwkeurig begrip van de politieke dynamiek. 

AFB & Public Affairs: hoe sneller, hoe beter 

Voor public affairs professionals geldt: hoe eerder je betrokken bent, hoe groter de kans op succes. Heb je als belangenbehartigende organisatie na de publicatie van de Prinsjesdagstukken geconstateerd dat een verschuiving van budgetten nodig is om je lobbydoelen te bereiken, omdat er binnen de betreffende begroting geen dekking mogelijk is? Dan is het cruciaal om snel te handelen. Zorg dat je scenario’s klaar hebt liggen en begin direct met het benaderen van stakeholders. Idealiter liggen er bij de AFB concrete voorstellen. 

Het meedenken met Kamerleden over feitelijke vragen over de Miljoenennota, die kort na Prinsjesdag moeten worden ingediend, kan hierin een belangrijke processtap vormen. De antwoorden kunnen richting geven aan de lobbystrategie. Snelheid, timing en een gedegen voorbereiding zijn essentieel om te voorkomen dat de kansen aan je voorbijgaan. Voor elke belangenbehartiger geldt: voorbereiding is het halve werk. Wie snel handelt, kan bij de AFB een verschil maken. 

Wilt u meer weten over de begrotingscyclus en wat voor impact de begroting kan hebben op uw organisatie? EPPA biedt trainingen and impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.  

Met de afsluiting van de 1e Algemene Politieke Beschouwingen van het kabinet-Schoof gaan we een nieuwe fase van de begrotingsbehandelingen in. Hoe ziet dit eruit voor de verschillende ministeries? En hoe worden het Belastingplan, de Miljoenennota en de begroting voor Financiën behandeld? Voor het gemak hebben we de belangrijkste data van de processen uiteengezet. Daarnaast hebben we ook de verschillende behandelingen visueel in kaart gebracht.

Overzicht van belangrijke momenten per begrotingsbehandeling

Wilt u meer weten over de begrotingscyclus en wat voor impact de begroting kan hebben op uw organisatie? EPPA biedt trainingen and impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.  

De begrotingscyclus 2024 is in volle gang nu de zomer ten einde komt en Prinsjesdag nadert. In politiek Den Haag wordt hard gewerkt aan de voorbereidingen. De derde dinsdag in september is traditioneel gezien altijd een erg drukke dag, niet alleen voor de regering, maar ook voor Public Affairs professionals. Dit jaar is het extra bijzonder, omdat het de eerste begroting is van het nieuwe kabinet en kort voor Prinsjesdag het regeerprogramma wordt verwacht.  

Prinsjesdag 
Bij EPPA heeft de zomer in het teken gestaan van het zo goed mogelijk voorbereiden van onszelf en onze opdrachtgevers op Prinsjesdag. Nadat de troonrede door de koning wordt uitgesproken, biedt de minister van Financiën de Miljoenennota aan de Tweede Kamer aan. Het EPPA-team staat dan in de startblokken om de duizenden pagina’s aan begrotingen te analyseren en duiden voor onze opdrachtgevers. Wat zijn de belangrijkste beleidswijzigingen? Welke impact heeft dit? Hoe ziet het krachtenveld eruit? Met deze informatie bekijken we het vervolgproces en bepalen we de strategie.  

Algemene Beschouwingen 
De woensdag en donderdag na Prinsjesdag vinden de Algemene Politieke Beschouwingen plaats. De fractievoorzitters gaan tijdens dit debat met elkaar en de minister-president in debat over de hoofdlijnen van de Rijksbegroting. Welke keuzes worden er gemaakt? Wat betekent dit voor “de koopkrachtplaatjes” – oftewel, de impact op de burger? Tijdens dit debat zit het hele kabinet in Vak K en zitten alle Kamerleden in hun bankjes.  

Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen, die normaliter enige weken na de Algemene Politieke Beschouwingen plaatsvinden, debatteren de financieel woordvoerders in de Tweede Kamer met de minister van Financiën over de financiële aspecten van de rijksbegroting.  

Begrotingsbehandelingen in de Tweede Kamer  
In de maanden hierna vinden de overige begrotingsbehandelingen plaats, waarin de verschillende Kamercommissies de begrotingen onder de loep nemen. De begrotingsbehandelingen beginnen met een schriftelijke feitelijke vragenronde. Bij deze vragenronde kunnen Kamerleden anoniem vragen stellen.  Na de schriftelijke antwoorden vanuit het kabinet vinden de mondelinge begrotingsbehandelingen plaats. Hierbij kan er worden gekozen om de volledige begroting plenair te behandelen, of een deel van de begroting in een wetgevingsoverleg. Dit zie je bijvoorbeeld vaak bij de begroting van OCW, waarbij vaak het onderdeel cultuur los in een wetgevingsoverleg wordt behandeld.  

Vanaf het moment dat de begroting is ingediend bij de Kamer, kunnen Kamerleden de begrotingen amenderen. Hierbij kunnen Kamerleden alternatieve voorstellen doen om het geld van de begrotingen in te zetten. Neem bijvoorbeeld het Belastingplan vorig jaar, waar er 71 amendementen zijn ingediend (inclusief gewijzigde amendementen). Dit kan ingrijpende gevolgen hebben voor de betrokken bedrijven, sectoren en maatschappij als geheel. Een voorbeeld hiervan is het aangenomen amendement over de versobering van de 30%-regeling voor expats. Toen is er voor het verkiezingsreces tot diep in de avond over deze voorstellen gestemd.  

Over alle begrotingen en ingediende amendementen, behalve het Belastingplan dat een geheel eigen traject volgt, wordt op één dag gestemd, vaak in de eerste week van december. Dit is de laatste grote mogelijkheid om voor voldoende steun te zorgen om bepaalde wijzigingen door te voeren. 

Vervolg begrotingsbehandelingen in de Eerste Kamer 
Na de stemmingen in de Tweede Kamer, buigt de Eerste Kamer zich over de begrotingen. Hier worden de begrotingen normaliter sneller behandeld, de Eerste Kamer kan immers de begrotingen alleen aannemen of verwerpen en heeft geen recht van amendement. De Eerste Kamer heeft om die reden de gewoonte ontwikkeld de meeste begrotingswetten bij hamerstuk af te doen. Wel worden in de Eerste Kamer de hoofdlijnen van de Rijksbegroting tijdens de algemene beschouwingen besproken. Dit jaar staat de Eerste Kamer echter extra in de schijnwerpers omdat het kabinet-Schoof in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft. Het kabinet zal dan dus rekening moeten houden met de wensen van de oppositie om steun van de kamer op de begroting te krijgen.  

In deze serie volgen we op de voet de begrotingscyclus, te beginnen met een kort overzicht van de behandelingen. Wilt u meer weten over de begrotingscyclus en wat voor impact de begroting kan hebben op uw organisatie? EPPA biedt trainingen and impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.