Petitieaanbiedingen zijn een traditioneel instrument binnen de gereedschapskist van lobbyisten en belangenorganisaties. Het recht op petitie staat immers al in de Grondwet. Met een goed voorbereide petitie kunnen organisaties op een symbolische én inhoudelijke manier aandacht vragen voor een onderwerp en Kamerleden direct aanspreken. Dit artikel belicht wat een petitieaanbieding precies is, de manier om een petitie in te dienen, hoe media en digitale tools de impact kunnen vergroten, en waarom petitieaanbiedingen aan populariteit winnen als strategisch middel in public affairs. 

Wat is een petitieaanbieding? 

Een petitieaanbieding is een ceremonieel moment waarbij een organisatie of groep burgers een schriftelijke oproep – de petitie – formeel aanbiedt aan leden van de Tweede (of Eerste!) Kamer. Dit recht, het petitierecht, is grondwettelijk vastgelegd. Hoewel de petitieaanbieding zelf kort duurt, is het een belangrijke gelegenheid om op een concrete manier de aandacht van Kamerleden te trekken. Petities worden doorgaans in ontvangst genomen op dinsdagmiddag, door de Kamercommissie die over het betreffende onderwerp gaat.  

Belangrijke elementen van een petitie 

Het indienen van een petitie begint met een helder geformuleerde boodschap en een duidelijk doel. Een sterke petitie bevat: 

• Een pakkende titel 

• Feiten en cijfers: Onderbouw je oproep met relevante data en onderzoeken. 

• Een duidelijke oproep tot actie: Wat wil je dat de Tweede of Eerste Kamer doet? 

Tijdens het overhandigen van de petitie heeft de initiatiefnemer ongeveer 15 minuten. Hierin kan een korte toelichting gegeven worden over het initiatief, eventuele vragen worden beantwoord, en een foto gemaakt worden van de overhandiging. Het is dus van belang om de kernboodschappen duidelijk te hebben, om in die korte tijd de boodschap zo goed mogelijk over te brengen.  

Het moment benutten: media en digital public affairs 

Petitieaanbiedingen zijn niet alleen fysieke momenten; ze bieden ook een kans om in het nieuws of online impact te maken. Door gebruik te maken van social media, persberichten, en video’s kan de boodschap verder verspreid worden en zo een breder publiek bereiken. 

Professionele foto’s van petitieaanbiedingen, interviews met betrokkenen, en pakkende visuals helpen om zowel de traditionele als digitale media te benutten. Bovendien kan na de aanbieding de boodschap blijvend worden versterkt door het gesprek online voort te zetten. 

Bovendien worden petitieaanbiedingen steeds vaker gecombineerd met creatieve acties of evenementen. Denk aan het aanbieden van een fysiek object, zoals een symbolisch product of kunstwerk, dat de kern van de boodschap benadrukt. Deze benadering maakt de overhandiging niet alleen (social) mediageniek, maar versterkt ook de inhoudelijke boodschap. 

Stijgende trend: toename petities 

In een tijd waarin de Tweede Kamer overspoeld wordt met informatie en waarin belangenorganisaties moeite hebben om in contact te komen met Kamerleden, bieden petities een uitgelezen kans om aandacht te trekken. De persoonlijke interactie en symbolische kracht van een fysieke aanbieding zorgen ervoor dat het lobbyinstrument aan populariteit wint.  

Conclusie 

Een petitieaanbieding is meer dan een ceremonieel moment; het is een strategisch middel waarmee een onderwerp op de politieke agenda gezet kan worden. Door een goede voorbereiding, het benutten van media, en een krachtige boodschap is het mogelijk om met een petitie een blijvende indruk achter te laten bij beleidsmakers. 

Meer weten over het vormgeven en aanbieden van een petitie? Neem contact met ons op; we denken graag mee! 

De gereedschapskist van de lobbyist 
Dit artikel is onderdeel van de serie ‘De gereedschapskist van de lobbyist’. In deze serie lichten we verschillende ’tools’ uit die lobbyisten kunnen inzetten bij het activeren van hun lobbystrategieën. Houd onze nieuwspagina in de gaten voor meer artikelen. 

©Tweede Kamer der Staten-Generaal

Op 15 november is een crisis uitgebroken in het kabinet-Schoof. Vanmiddag heeft NSC-staatssecretaris Achahbar (Toeslagen & Douane) aangekondigd op te (willen) stappen, uit onvrede over uitspraken van kabinetsleden over mensen met een migratieachtergrond. Volgens verschillende bronnen volgen mogelijk meerdere NSC-bewindspersonen haar voorbeeld. Betrokkenen houden ook rekening met het einde van het kabinet. Achahbar is formeel nog niet opgestapt, maar wacht de besprekingen met de fractievoorzitters van de coalitiepartijen af. Deze starten naar verwachting rond 18u vandaag. Met het weekend in aantocht informeren wij u hierbij over de mogelijke scenario’s voor het vervolg van het kabinet-Schoof en de gevolgen daarvan op de begrotingsbehandelingen. Maandag informeren wij u verder als er meer duidelijkheid is.  

Welke scenario’s zijn er voor het vervolg van het kabinet-Schoof? 

1. Crisis afgewend, business as usual: Een deal wordt bereikt, bewindspersonen nemen eventueel woorden terug en Achahbar blijft toch in het kabinet en deze kabinetscrisis is bezworen.  

2. Alleen Achahbar stapt uit het kabinet: Achahbar stapt uit het kabinet, maar NSC blijft onderdeel van het kabinet en draagt (op termijn) een andere staatssecretaris voor. De continuïteit van beleid blijft hiermee grotendeels gewaarborgd (behalve rond toeslagen en douane), maar er kan sprake zijn van verzwakte relaties binnen de coalitie die hun weerslag vinden op het kabinet. 

3. NSC-bewindspersonen stappen op, maar NSC blijft: Achahbar en andere NSC-bewindspersonen (zoals Judith Uitermark) stappen uit het kabinet, maar NSC blijft onderdeel van het kabinet en draagt (op termijn) andere mensen voor voor deze kabinetsposten. Een dergelijke ontwikkeling zorgt voor instabiliteit binnen de coalitie. Lobbyisten zullen aandacht moeten besteden aan de invulling van de vacante posten en de mogelijke beleidswijzigingen die nieuwe bewindspersonen met zich meebrengen.  

4. Kabinet valt, NSC stopt per direct: NSC stapt volledig uit het kabinet en de NSC-bewindspersonen stoppen per direct met hun werk. Hierdoor biedt het hele kabinet hun ontslag aan aan de Koning, maar de andere 3 partijen gaan demissionair wel door met hun werk. Bij een demissionair kabinet verschuift de focus naar lopende zaken. Dit betekent voor lobby en belangenbehartiging dat langetermijnagenda’s mogelijk worden vertraagd. Tegelijkertijd kunnen er kansen ontstaan bij het parlement, waar ad-hoc meerderheden nodig zijn. 

5. Kabinet valt als geheel, iedereen demissionair door: Het volledige kabinet biedt het ontslag aan maar de bewindspersonen (ook van NSC) zetten hun werk demissionair wel voort. Bij een demissionair kabinet verschuift de focus naar lopende zaken. Dit betekent voor lobby en belangenbehartiging dat langetermijnagenda’s mogelijk worden vertraagd. Tegelijkertijd kunnen er kansen ontstaan bij het parlement, waar ad-hoc meerderheden nodig zijn. 

6. Rompkabinet / minderheidskabinet: Een deel van het kabinet (3 of 2 partijen) gaat verder als minderheidskabinet / rompkabinet. Dit ‘extraparlementaire’ kabinet zou dan steun moeten zoeken per onderwerp in het parlement. In dit scenario zal het parlement een centrale rol spelen in de besluitvorming. Lobby-activiteiten verschuiven dan van de ministeries naar het zoeken van brede steun binnen de Kamer, inclusief oppositiepartijen. 

Wat betekent dit voor de Rijksbegroting 2025? 

De inkomstenkant van de Rijksbegroting in 2025 is op 14 november door de Tweede Kamer aangenomen, via het zogeheten Pakket Belastingplan. De individuele begrotingen van departementen echter nog niet. Dit staat gepland voor 5 december. Het is te vroeg om te voorspellen wat een eventuele kabinetsval voor deze begrotingen gaat betekenen, maar ook hier zijn enkele scenario’s denkbaar. 

Welke scenario’s voor de Rijksbegroting 2025 zijn er als het kabinet valt? 

1. Coalitie houdt elkaar vast: NSC en de andere partijen stemmen wel nog mee met de voormalige coalitiepartners.Dit scenario biedt stabiliteit en een continuering van de huidige status quo.  

2. Geen coalitiediscipline meer: NSC (en/of andere coalitiepartij) stemt niet meer mee. De coalitiediscipline is weg en voor elk amendement kan in theorie een meerderheid worden gevonden. Zonder coalitiediscipline ontstaat ruimte voor meer dynamiek in het parlement. Dit biedt kansen om via losse meerderheden invloed uit te oefenen op specifieke dossiers, maar vraagt om intensieve stakeholdermanagement en snellere besluitvorming. 

3. Uitstel tot na verkiezingen: De stemmingen en begrotingsbehandelingen worden uitgesteld tot na nieuwe verkiezingen. Dit scenario vertraagt beleidsontwikkeling en kan bestaande dossiers frustreren. Tegelijkertijd kunnen organisaties zich voorbereiden op een herijking van hun strategieën richting de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen en de mogelijk andere politieke meerderheden na verkiezingen. 

Wij blijven u op de hoogte houden van de ontwikkelingen die voor u relevant zijn. We kunnen ons voorstellen dat u behoefte heeft om met ons te sparren over de ontstane situatie en welke gevolgen dit heeft voor uw belangenbehartiging. Neem gerust contact met ons op.

Begin juli trad het nieuwe kabinet-Schoof aan. Tijdens zijn eerste grote debat over de regeringsverklaring stond de kersverse minister-president niet alleen tegenover een felle oppositie, maar leek ook zijn coalitie niet volledig aan zijn zijde te staan. Dit maakte het eerste debat van Dick Schoof historisch zwaar. Als leider van een extraparlementair kabinet zonder duidelijke politieke kleur, werd meteen duidelijk wat dat inhield: Schoof stond er alleen voor. Tot overmaat van ramp moesten zelfs de oppositiepartijen ChristenUnie en CDA het voor de zichtbaar gespannen premier opnemen. 

Terwijl Schoof in de plenaire zaal van de Tweede Kamer worstelde om zich staande te houden, vond in een nabijgelegen commissiezaal het debat over de dreigende mestcrisis plaats met minister Femke Wiersma, die slechts twee dagen eerder was geïnstalleerd als minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Hoewel partijgenoot Caroline van der Plas aanvankelijk probeerde het debat uit te stellen, onder het mom van op te komen voor haar mensen, ging het na kritiek vanuit de oppositie toch door, zij het een dag later dan gepland. Wiersma, die nauwelijks tijd had om zich voor te bereiden, benadrukte meerdere keren dat haar plannen de komende tijd verder uitgewerkt zouden moeten worden. 

Voor nieuwe bewindspersonen zijn de eerste Kamerdebatten ongetwijfeld een zenuwslopende uitdaging, vooral voor degenen met weinig politieke ervaring. De aftrap van deze debatten ligt, inmiddels traditiegetrouw, bij de nieuwe premier. Deze wordt tijdens het debat over de regeringsverklaring stevig op de proef gesteld. In de negentiende en vroeg-twintigste eeuw was het echter nog niet gebruikelijk dat nieuwe kabinetten zich presenteerden door middel van een dergelijk debat. Destijds bood de troonrede de eerste gelegenheid voor parlementsleden om vragen te stellen aan de nieuwe bewindspersonen, wat gebeurde in het kader van een zogenaamd ‘Adres van Antwoord’. Toen Thorbecke in 1849 zijn eerste kabinet introduceerde, deed hij dat met slechts vier woorden: “Wacht op onze daden.” Deze woorden golden nog lange tijd voor nieuwe kabinetten. 

Kabinet de Geer 1926 

In 1926 was minister-president Dirk de Geer de derde premier in de geschiedenis die een regeringsverklaring aflegde. Net als Schoof was De Geer partijloos, en werd zijn kabinet als extraparlementair beschouwd. Tijdens zijn eerste debat ging De Geer in op de lange, en bovendien geheime, formatie die tot zijn kabinet had geleid—een kabinet dat buiten de fracties om was gevormd. Als demissionair minister van Binnenlandse Zaken had De Geer het kabinet samengesteld zonder de toenmalige voorzitter van de ministerraad, Hendrik Colijn, op de hoogte te stellen. Het kabinet-De Geer werd met weinig enthousiasme ontvangen en De Geer kreeg tijdens zijn eerste optreden in de Kamer dan ook scherpe kritiek te verduren. Ook zijn partijloosheid zorgde ervoor dat hij op weinig initiële steun kon rekenen.

Kabinet-Colijn V 1939 

In 1939 kregen de pas aangetreden bewindspersonen van het kabinet-Colijn V geen enkele kans om zich voor te bereiden op hun eerste Kamerdebatten. Reeds tijdens het debat over de regeringsverklaring werd het kabinet door een ingediende motie, die het aantreden van het kabinet afkeurde, tot aftreden gedwongen. Het minderheidskabinet kon op te weinig steun rekenen om aan te blijven. Kabinet-Colijn V trad aan op 25 juli 1939 en werd al twee dagen later, op 27 juli, demissionair. Vele jaren later, in 2022, werd voor de tweede keer in de geschiedenis tijdens het debat over de regeringsverklaring een motie van wantrouwen ingediend tegen het gehele kabinet. Geert Wilders van de PVV probeerde op die manier het aantreden van Rutte IV te verhinderen, maar zijn motie kreeg geen meerderheid. Ook Dick Schoof werd deze zomer tijdens zijn eerste debat geconfronteerd met een motie van wantrouwen tegen zijn kabinet, ingediend door de Partij voor de Dieren en DENK. Tevergeefs, net als in 2022 werd ook deze motie verworpen. 

Regeringsverklaring kabinet Colijn V – Bron: Nationaal Archief 

Rutte I 2010 

Als voorganger van Schoof, had Mark Rutte zijn eerste debat als premier in 2010, tijdens de regeringsverklaring van Rutte I. Rutte kon tijdens dit debat op lof rekenen om zijn stijl, van zowel zijn coalitiegenoten als de oppositie. Zijn eerdere ervaringen als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zorgden er wellicht voor dat hij met meer ervaring op zak aan zijn eerste debat als premier begon dan premier Schoof. Een ander essentieel verschil tussen de twee (oud-)premiers is dat Schoof tijdens de verkiezingen van november nog een grote onbekende was. “Het voelt toch een beetje gek dat een ongekozen ambtenaar vanuit het niets premier is geworden”, is hoe Rob Jetten van D66 het formuleerde tijdens Schoof zijn eerste debat. Binnen de coalitie van Schoof I was de wens voor een partijloze premier echter groot. Wellicht kan het Schoof zijn partijloosheid hem in de toekomst nog van pas komen. Aanstaande week krijgt de kersverse premier tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen een tweede kans om te bewijzen of een ongekozen en partijloze premier in staat is dit land te leiden. 

Sinds wanneer zijn beslisnota’s openbaar?
In reactie op de kinderopvangtoeslagaffaire committeerde het kabinet-Rutte III zich bij haar aftreden aan meer transparantie, als onderdeel van het latere bredere actieplan Open op Orde (LINK). Met het structureel openbaar maken van beslisnota’s wilde het kabinet de Kamer op een toegankelijke manier inzicht geven in de afwegingen en betrokken belangen bij de besluitvorming door bewindslieden. Doel was het parlement hiermee in staat te stellen zijn controle- en medewetgevende taken uit te voeren zonder voortdurend zelf op zoek te moeten gaan naar onderliggende informatie en argumenten. Ook hoopte het kabinet niet alleen de controlefunctie van het parlement te versterken, maar ook het vertrouwen van burgers in het bestuur te herstellen.

De kabinetsformatie van het kabinet-Schoof kent vele nieuwigheden. Ook de hoorzittingen voor kandidaat-bewindspersonen in de Tweede Kamer zijn nieuw. Nederland heeft, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten, geen parlementaire geschiedenis van publieke hoorzittingen voor beoogde functionarissen. Maar in oktober 2023 stemde de Kamer voor de motie-Sneller (D66) om openbare hoorzittingen met kandidaat-bewindspersonen te organiseren. De openbare hoorzittingen hebben als doel meer transparantie rond het formatieproces te creëren. Wat kunnen we verwachten van deze hoorzittingen?

Terwijl de doorrekening van verkiezingsprogramma’s door het CPB een fundamenteel onderdeel is geworden van het Nederlandse politieke proces, blijft het debat over de waarde en relevantie ervan voor kiezers onverminderd voortduren. Onlangs zijn de resultaten van de doorrekening verschenen, waarbij acht partijen hun plannen aan het CPB hebben voorgelegd. Opmerkelijk afwezig in dit proces waren PVV, SP, PvdD, BBB, Denk, FVD en NSC, die ervoor kozen hun plannen niet door het CPB te laten analyseren.

Vanuit het public affairs perspectief staat het belang van de doorrekeningen niet ter discussie. Ze bieden een waardevol inkijkje in specifieke maatregelen die partijen willen nemen die niet in hun verkiezingsprogramma’s staan. Dit zijn vaak beleidsvoorstellen die te specifiek zijn voor een verkiezingsprogramma, of weinig relevant zijn voor kiezers (de doelgroep van een programma) maar een grote impact kunnen hebben op een organisatie, sector of branche. Meestal zijn deze maatregelen opgenomen als dekking voor andere politieke plannen, zoals een verhoging van een belasting. Zo gaan de verkiezingsprogramma’s van VVD, CDA, CU en SGP niet in woord over het verhogen van de belastingen voor de goksector, maar willen deze partijen in de doorrekening de kansspelbelasting wel degelijk verhogen om hiermee andere plannen te kunnen financieren.

Ook moeten politieke partijen bij de doorrekeningen concrete budgettaire duidelijkheid geven over de vaak vaag omschreven plannen uit het programma. Dit levert waardevolle inzichten op die anders onduidelijk blijven. Neem ontwikkelingssamenwerking als voorbeeld. Het VVD-programma gaf aan dat de partij prioriteit wil geven aan ontwikkelingssamenwerking en wil breken met goedbedoelde, maar weinig effectieve projecten. Uit de doorrekening blijkt vervolgens dat ze hier maar liefst 5,3 miljard op willen bezuinigen. Of neem het D66-voornemen om ‘extra te investeren in de Rechtspraak’. Uit de doorrekening blijkt vervolgens dat zij hier 200 miljoen voor willen uittrekken. Tenslotte blijkt dat het VVD-voornemen – om ervoor te zorgen ‘dat het financieel blijft lonen om elektrisch te rijden’ – wordt geconcretiseerd door het verlagen van de motorrijtuigenbelasting voor emissievrije voertuigen met 40%.

De doorrekeningen bieden dus waardevolle informatie voor organisaties bij de volgende stappen in hun public affairs strategie, bijvoorbeeld in verkiezingsdebatten, bij een werkbezoek van een Kamerlid na de verkiezingen of bij het beïnvloeden van de kabinetsformatie. Vanuit dit oogpunt is het daarom te hopen dat politieke partijen deze traditie weer in ere herstellen, of tenminste een flinke financiële paragraaf bij hun verkiezingsprogramma opnemen. Dit biedt niet alleen de public affairs professional duidelijkheid, maar ook de burger bij het uitbrengen van hun stem.