Blog Archieven

EPPA Insights: doelmatigheid, doeltreffendheid, en … de maatschappij

De vereenvoudiging van het Nederlandse belasting- en toeslagenstelsel is urgenter dan ooit. Al jarenlang loopt de overheid, en daarmee de samenleving, tegen de grenzen aan van een systeem dat te complex en daarmee kwetsbaarder is geworden. Denk bijvoorbeeld aan de kinderopvangtoeslagaffaire of de problematiek bij het UWV. Deze problemen onderstrepen dat het huidige stelsel niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd.

De politieke wil om het systeem te hervormen is er wel degelijk. Tijdens het Commissiedebat ‘Belastingen in maatschappelijk perspectief’ (september 2024) spraken partijen van links tot rechts zich uit voor een vereenvoudiging. Ook kondigde de SER afgelopen week aan dat het een ongevraagd advies over dit onderwerp zal uitbrengen. Daarnaast vond op 26 maart het Commissiedebat ‘Nationale Fiscaliteit’ plaats. Hier vroegen verschillende fracties zich af waarom fiscale regelingen, die het stelsel onnodig complexer maken, nog niet zijn afgeschaft.

Waarom is vereenvoudiging zo lastig te realiseren?

Hoewel de wens tot verandering dus breed gedragen wordt, blijkt het in de praktijk lastig om daadwerkelijke stappen richting vereenvoudiging te zetten. Redenen hiervoor zijn onder andere:

Het IT-systeem van de Belastingdienst is verouderd, waardoor (grote) aanpassingen niet mogelijk zijn;
Het belastingstelsel wordt gebruikt om gedrag te beïnvloeden (zoals via accijnzen op brandstof) of om maatschappelijke doelen te realiseren (bijvoorbeeld via stimuleren van elektrisch vervoer via belastingkortingen). Deze regelingen maken het stelsel vaak complexer.
Er bestaan fundamentele verschillen van inzicht over de inrichting van een toekomstig stelsel. Een breed politiek draagvlak is essentieel, maar lastig te realiseren in het huidige versnipperde landschap.

Wat doet het kabinet om toch stappen te kunnen zetten?

Ondanks deze obstakels probeert het kabinet op onderdelen toch verbeteringen door te voeren. Een belangrijke focus ligt op fiscale regelingen — dat wil zeggen: uitzonderingen binnen het stelsel die zorgen voor lagere belastingopbrengsten. Denk hierbij aan de hypotheekrenteaftrek, het verlaagde btw-tarief en de landbouwvrijstelling.

Deze en meer regelingen zijn geëvalueerd. Als uit de evaluatie blijkt dat een regeling niet effectief of inefficiënt is, streeft het kabinet naar afschaffing. Een regeling wordt alleen als positief bestempeld als het voldoet aan twee voorwaarden:

Doelmatigheid: is de regeling efficiënt?
Doeltreffendheid: wordt het doel met deze regeling bereikt?

Op basis van deze evaluaties hebben inmiddels verscheidene regelingen een negatief advies gekregen. Toch zijn lang niet al deze regelingen inmiddels afgeschaft.

Wat is je perspectief als belangenbehartiger?

Als belangenbehartiger is het van belang te benadrukken dat de afschaffing van fiscale regelingen niet alleen beoordeeld moet worden op basis van doelmatigheid en doeltreffendheid. De bredere maatschappelijke effecten verdienen ook serieuze aandacht.

Een voorbeeld is de sportsector, die waarschuwde voor de gevolgen van het schrappen van het verlaagde btw-tarief op sport. Niet alleen zou dit financiële druk op de sector leggen, ook de toegankelijkheid van sport en daarmee volksgezondheid zouden eronder lijden. De sector heeft duidelijk gemaakt dat dit soort neveneffecten moeten worden meegenomen in de afweging. Verschillende politieke partijen bleken gevoelig voor deze argumenten. Uiteindelijk is de btw-verhoging op sport niet doorgegaan. Bovendien spraken veel fracties zich tijden het tweeminutendebat btw-onderwerpen van 27 maart uit tegen de afschaffing van het verlaagde btw-tarief, voor welke sector dan ook, ondanks een negatieve evaluatie van deze regeling.

Concluderend

De vereenvoudiging van het belastingstelsel is noodzakelijk, maar niet eenvoudig te realiseren. Verschillende aspecten zijn nauw met elkaar verweven. Juist daarom is het van belang dat belangenorganisaties een actieve rol blijven spelen in het debat, en blijven wijzen op de vaak onbedoelde effecten van op het oog logische beleidsaanpassingen.

Een lunchwandeling langs de renovatie van het Binnenhof

De EPPA-adviseurs kijken uit over de Hofvijver.

In de zomer van 2024 schreef EPPA een update over de renovatie van het Binnenhof. Inmiddels zijn we ruim een half jaar verder, en de eerste schoorsteen is alweer uit de steigers. Tijd voor een nieuwe blik op dit historische project.

EPPA-adviseurs Lisanne van der Maale, Max Reinders en Malouke van Nunen grijpen hun lunchwandeling aan voor een extra lus: een rondje Binnenhof. Wat ooit het kloppend hart van de Nederlandse politiek was – waar Kamerleden, journalisten en belangenbehartigers zich mengden met toeristen en de iconische ijscoman Moes – is nu het domein van bouwvakkers, archeologen en zelfs duikers.

Duikers helpen bij renovatiewerkzaamheden aan het Binnenhof. — Den Haag, 01-05-2024, duikers onderzoeken in de Hofvijver de gevel van het Binnenhof, Eerste Kamer, ze kijken onder water of er oorzaken te vinden zijn voor de lekkages in de kelder van de Eerste Kamer.

Drie olympische zwembaden

De renovatie is niet alleen groots, maar ook technisch uitdagend. Sinds vorige week wordt een strook van 15 bij 180 meter langs het Binnenhof afgezet met damwanden en gevuld met zand – goed voor ruim 8400 m³, oftewel drie olympische zwembaden vol. Dit zorgt ervoor dat de funderingen versterkt kunnen worden en de gevels van de Eerste Kamer worden gerepareerd. Terwijl het EPPA-drietal langs de Lange Poten en het Plein loopt, vangen ze een glimp op van de pontons die vrachtwagens moeten dragen om het zand naar de juiste plek te brengen.

Grootste renovatie ooit

De renovatie van het Binnenhof is ingrijpend voor de stad en haar bewoners. Een toegankelijke communicatie is dan ook van groot belang. Daarom kan het publiek in het bezoekerscentrum meer te weten komen over de werkzaamheden. Op 5 maart debatteerde de Tweede Kamer over de voortgang van het project. Minister Keijzer van Ruimtelijke Ordening benadrukte de schaal van de operatie:

“De renovatie van het Binnenhof is de grootste renovatieopgave ooit in de Nederlandse vastgoedsector en het grootste programma dat het Rijksvastgoedbedrijf ooit in uitvoering heeft genomen.”

187 schapen, 43 kalveren en 1 leeuw

Terwijl de werkzaamheden zich richten op de toekomst, brengt de renovatie ook verrassingen uit het verleden aan het licht. In de kelder van het informatiecentrum stuiten de EPPA-adviseurs op een bijzondere vondst: leeuwenbotten, opgegraven in 2021. Rond 1350 leefden er namelijk leeuwen op het Binnenhof, waarschijnlijk een cadeau van het hertogdom Gelre aan graaf Willem IV. Rekeningen uit die tijd laten zien dat er flink wat vlees werd ingekocht voor hun onderhoud — zo ging het in 1347 alleen al om 187 schapen en 43 kalveren.

De leeuwenbotten in het bezoekerscentrum

Van perspectief wisselen

De wandeling eindigt op “De Kèkstègâh” (de Kijksteiger), waar bezoekers het renovatieproces van bovenaf kunnen aanschouwen. Daar doen de EPPA-adviseurs waar ze goed in zijn: de situatie bekijken vanuit een nieuw perspectief. Terwijl de pontons klaar liggen om het Binnenhof stukje bij beetje verder op te knappen, is duidelijk dat deze renovatie niet alleen een bouwkundig project is, maar ook een stukje geschiedenis in wording.

De verbouwing vanuit een nieuw perspectief

Met nog vijf jaar te gaan tot de verwachte oplevering in 2030, lijkt het Binnenhof voorlopig nog het domein van bouwvakkers en pontons – een lange weg voordat de politieke hectiek hier weer de overhand krijgt.

EPPA Insights: een versplinterend sociale medialandschap

Iphone in handen. Water op de achtergrond een een skyline die lijkt op de skyline van Den Haag. juiste informatie

De juiste informatie, op het juiste moment, onder de ogen schuiven van de juiste persoon: een vaak gehoorde lezing van het lobbyvak.

Maar gedegen onderzoek is nodig om te weten wat die juiste informatie, moment of persoon is. Een goede lobbyist is dan ook altijd op de hoogte van de dagelijkse gang van zaken in de Tweede Kamer, de laatste stemmingsuitslagen en de standpunten van politici.

Het onderzoek naar de standpunten van politici is de afgelopen decennia veranderd. Waar politici voorheen hun standpunten voornamelijk via het spreekgestoelte in de Tweede Kamer of via journalisten naar buiten brachten, begonnen ze zich vanaf de jaren 2010 steeds vaker op Twitter te uiten.

Twitter is inmiddels veranderd in X en ligt sinds enkele jaren onder vuur. Gebruikers klagen over een toename van desinformatie en complottheorieën, evenals over de verminderde moderatie die haatzaaien en extremistische content mogelijk maakt. Ook wordt de nauwe betrokkenheid van eigenaar Elon Musk bij de Amerikaanse politiek bekritiseerd. Vanwege deze problemen vragen steeds meer gebruikers zich af of ze wel actief moeten blijven op X of juist moeten overstappen naar alternatieve platforms, ook politici.

Een van die alternatieve platforms is Bluesky. Uit onderzoek van EPPA blijkt dat ongeveer een derde van de Kamerleden een Bluesky-account heeft, zowel linkse als rechtse politici. Desondanks plaatst de meerderheid van hen berichten nog steeds op X. Het politieke debat in Nederland vindt vaak eerst plaats op X, voordat de discussie verdergaat in de Tweede Kamer of de media. Politici zijn daarom terughoudend met het afscheid nemen van X, ze willen niet achterblijven in analyses en ze moeten zichtbaar blijven voor journalisten en hun volgers. Tot nu toe zijn alleen de Kamerleden van Volt en Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) volledig gestopt met X.

Voor een lobbyist die goed geïnformeerd wil blijven over de standpunten van politici, is het essentieel om meerdere sociale mediakanalen te volgen. Dit heeft niet zoveel te maken met persoonlijke voorkeur voor een bepaald medium, maar is eerder een praktische noodzaak: je moet elke politicus kunnen volgen, ongeacht het platform.

bluesky lobbytraject public affairs tweede kamer x

EPPA Insights: campagnematig lobbyen

Lobby is iets van achterkamertjes, toch?
Schimmige mannen, in beperkt verlichte kamers, die handjeklap met elkaar doen onder het genot van een sigaar of glas whisky. Het stereotype van de lobbyist houdt zich hardnekkig staande, maar de werkelijkheid is anders. Lobby is allang geen activiteit meer die zich exclusief achter gesloten deuren afspeelt. In een tijd waarin maatschappelijke betrokkenheid en transparantie steeds belangrijker worden, zien we een sterke opkomst van campagnematig lobbyen. Hierbij worden traditionele lobbystrategieën vervangen, zoals inbreng leveren voor debatten, werkbezoeken organiseren voor Kamerleden of deelnemen aan rondetafelgesprekken, en aangevuld met campagnetechnieken gericht op het creëren van brede zichtbaarheid en maatschappelijke steun.

Voorbeelden van campagnematig lobbyen van de afgelopen tijd in Nederland:

BTW weg ermee: de campagne van consumentenorganisaties om de BTW op groente en fruit te schrappen wist niet alleen burgers, maar ook media en politiek te mobiliseren. Zo hebben meerdere partijen het in hun verkiezingsprogramma opgenomen als belangrijk standpunt.
De langstudeerboete: studentenprotesten en publieke druk deden deze maatregel sneuvelen. De campagne zette in op een mix van fysieke aanwezigheid en media-aandacht om zijn doelen te bereiken.
“We zijn de lul” in de gezondheidszorg: een initiatief dat opkwam voor vrouwen in de gezondheidszorg, met een scherpe boodschap die viraal ging.

De ingrediënten van een succesvolle campagne-lobby
Wat zijn elementen die campagnematig lobbyen tot een succes maken? De succesverhalen hebben enkele overlappende kenmerken, waarbij het draait om het slim combineren van diverse instrumenten en technieken:

Fysieke manifestatie: niets maakt een boodschap tastbaarder dan een goed georganiseerde manifestatie. Denk aan demonstraties, petities of creatieve acties die direct in het oog springen. Zo had de coalitie tegen de verhoging van de btw een uitvergroot bonnetje laten maken dat langs de route van de koets op Prinsjesdag vol in beeld hing, waardoor het veel media-aandacht trok.
Online bereik: sociale media bieden mogelijkheden om een boodschap te verspreiden. Een pakkende hashtag, een video met impact, of influencers die zich achter je doel scharen, vergroten je bereik enorm.
Media-impact: een goed persbericht of de juiste timing in actualiteitenprogramma’s zorgt ervoor dat de boodschap verder reikt dan je eigen achterban. Dat kan dan resulteren in organisch bereik, waardoor anderen de boodschap oppakken en versterken.
Een sterke boodschap: de campagne brengt een boodschap die appelleert aan gedeelde waarden en emoties. Verder werkt het goed om ‘nieuwe’ argumenten, feiten en cijfers aan het licht te brengen om het debat te verrijken en een nieuwe dimensie te geven.
Politieke component: uiteindelijk moet de campagne aansluiten op de politieke agenda. Wie is je bondgenoot in Den Haag? Wat zijn de relevante dossiers? Daarnaast is het van belang te zorgen voor een brede coalitie van stakeholders, zodat je sterker staat om de boodschap over te dragen.
Planning: timing is alles. Sluit je campagne aan op het moment dat het politiek het meeste effect heeft, bijvoorbeeld vlak voor een debat of rond verkiezingen?

Voor welk type lobby werkt dit goed?
Campagnematig lobbyen is niet voor iedere situatie geschikt. Het werkt vooral goed bij:

Onderwerpen met een grote achterban of een groep burgers die gemobiliseerd kan worden. Wanneer een grote groep burgers zich betrokken voelt en bereid is om actie te ondernemen versterkt dit de kracht van de campagne en zet het extra druk op beleidsmakers.
“Aaibare” kwesties: onderwerpen met een hoge sympathiefactor, zoals onderwijs, zorg of duurzaamheid. Deze sympathie maakt het makkelijker om publiek en media te overtuigen zodat beleidsmakers meer urgentie voelen om actie te ondernemen.
Eenvoudige lobbydoelen: een “ja/nee”-vraag of het agenderen van een concreet onderwerp. Een duidelijk omschreven probleem voorkomt verwarring en zorgt voor focus in de campagne.
Mediagenieke onderwerpen die gemakkelijk visueel of emotioneel aantrekkelijk te maken zijn. Onderwerpen die sterk in beeld kunnen worden gebracht trekken sneller de aandacht van de media en het publiek, waardoor de boodschap sneller versterkt kan worden.

De toekomst van lobbyen: campagne als norm?
Campagnematig lobbyen is geen hype, maar een blijvende ontwikkeling. In een tijd waarin burgers steeds mondiger worden en transparantie de norm is, biedt deze aanpak een waardevolle aanvulling op de traditionele lobbypraktijk. Het vraagt om creativiteit, strategisch inzicht en timing, maar het kan de impact van je lobby aanzienlijk vergroten. Uiteindelijk blijft lobbyen niet langer beperkt tot de achterkamertjes, maar speelt het zich af op het publieke toneel.

EPPA bezoekt ECP Jaarfestival: een andere koers voor digitaliseringsbeleid

Afgelopen donderdag, 21 november, vond het ECP Jaarfestival plaats. ECP | Platform voor de InformatieSamenleving faciliteert kennisuitwisseling tussen de overheid, wetenschap, onderwijs, het bedrijfsleven, en maatschappelijke organisaties voor het creëren van een betrouwbare, kansrijke en veerkrachtige digitale samenleving. Digitalisering gebeurt overal om ons heen. Maar wat is wel en niet wenselijk in een digitale samenleving? Dat vraagstuk stond bij het festival centraal.

Wij, EPPA-adviseurs Lisanne en Sebastiaan, waren aanwezig op het evenement en volgden inspirerende sessies over digitalisering in politiek perspectief, deepfakes en desinformatie, Europese wetgeving, de EU Digital Rulebook en cyberweerbaarheid. Hier volgt een overzicht van de belangrijkste bevindingen op hoofdlijnen.

De nieuwe Nederlandse Digitaliseringsstrategie
De dag begon met een aftrap door dagvoorzitter Arie van Bellen, tevens directeur van het ECP. Tijdens de plenaire sessie kregen de aanwezigen een boeiende les in neurologie en de invloed van de digitale wereld op onze hersenen. Staatssecretaris Digitalisering, Zsolt Szabó, deelde zijn visie over het onderwerp en ging in op de prioriteiten waar hij de komende jaren aandacht aan wil geven. Zo kondigde hij begin deze maand nog de komst van een nieuwe Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) aan met als uitgangspunt het creëren van een begrijpelijke en toegankelijke dienstverlening van de overheid voor burgers en ondernemers. Tijdens het evenement ging de Staatssecretaris in op drie specifieke doelen van de overheid:

Proactief en doelmatig werken

Regie nemen in digitalisering

Financiële en organisatorische basis op orde brengen wat betreft digitalisering

Voor het realiseren van deze doelen staat het “Huis van Thorbecke” – de samenwerking tussen de Rijksoverheid, provincies en gemeenten – en het streven naar “één overheid” centraal. AI, cloudoplossingen en regie op digitalisering zijn daarbij belangrijke focusgebieden.

Europese samenwerking

Ook op Europees niveau wordt er veel aandacht gegeven aan digitalisering. Zo moedigt het rapport Draghi investeringen en regelgeving op het gebied van digitalisatie aan voor het versterken van het Europese concurrentievermogen. Daarbij moet er gewerkt worden aan het standaardiseren van regelgeving door heel Europa. Verschillen in interpretatie van regelgeving tussen EU-landen bemoeilijken namelijk implementatie. Om dit te bewerkstelligen, zet het kabinet in op het op orde brengen van de basis; het creëren van een sterke digitale infrastructuur in Nederland door onder andere te investeren in een soevereine cloud.

Groen licht voor digitale transformatie
Het eindoordeel van de bijeenkomst was dat er geen sprake is van achterstand in Nederland op het gebied van digitalisering, maar dat er zeker verbetering mogelijk is door focus aan te brengen- een positief signaal. Staatssecretaris Szabó voorziet dat de digitale transformatie nog vele jaren zal duren en gaat hier enthousiast mee aan de slag. Hij nodigt hierbij organisaties uit om ook op informele voet en door middel van creatieve sessies met hem hierover in gesprek te gaan om concrete resultaten te boeken.

Wilt u meer weten over de ontwikkelingen op het gebied van digitalisering en beleid? EPPA biedt trainingen en impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.

Schuiven met budgetten: Het belang van de Algemene Financiële Beschouwingen voor PA Professionals

De Algemene Financiële Beschouwingen – een kans voor Public Affairs professionals om dekking buiten het eigen domein te vinden voor een beleidsdoel. Een goede voorbereiding en strategische timing zijn hierbij essentieel. Maar wat houden de Beschouwingen precies in en hoe kan dit moment optimaal benut worden? Kortom, wat is het belang van de Algemene Financiële Beschouwingen voor public affairs professionals? We zetten de feiten eens op een rij.

Wat zijn de Algemene Financiële Beschouwingen?

Deze week debatteren de financiële woordvoerders en soms de fractievoorzitters van de Tweede Kamerfracties met de minister van Financiën over het financieel-economische beleid tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen (AFB). In dit tweedaagse debat staan de Miljoenennota, bijbehorende rapporten en adviezen centraal. Het is hét moment voor financieel specialisten om op hoofdlijnen onderwerpen zoals koopkracht, overheidsfinanciën en brede welvaart te bespreken met het kabinet én elkaar. De centrale vraag is: welke keuzes maakt het kabinet met de beschikbare middelen en waarom?

Een stukje geschiedenis van de AFB

Tot 1993 werden de Algemene Politieke en Financiële Beschouwingen gezamenlijk gehouden. Fractievoorzitters en financiële specialisten spraken over zowel politieke als financiële onderwerpen, en de minister-president en minister van Financiën reageerden daarop. Dit debat vond enkele weken na Prinsjesdag plaats.

Om de Kamer sneller te laten reageren op de beleidsvoornemens van het kabinet, werd besloten de beschouwingen op te splitsen. Sindsdien vinden de Algemene Politieke Beschouwingen direct na Prinsjesdag plaats, en de Algemene Financiële Beschouwingen ongeveer twee weken later. Na een gedetailleerde bestudering van de cijfers en een feitelijke vragenronde, kunnen Kamerleden zo beter voorbereid deelnemen aan de AFB.

Het verschuiven van budgetten tussen begrotingen

Na de Algemene Politieke Beschouwingen (APB), biedt de AFB de Kamer de mogelijkheid om nog wijzigingen in de begrotingen aan te brengen. De bedoeling is dat amendementen, moties en voorstellen die budgetwijzigingen tússen begrotingen beogen, uiterlijk bij de AFB worden ingediend. Na de AFB worden de begrotingswetsvoorstellen immers afzonderlijk behandeld, en op dat moment is een integrale behandeling niet meer aan de orde. Hoewel wijzigingen bínnen begrotingsstaten dan nog steeds kunnen, vergen wijzigingen tússen begrotingsstaten dat twee verschillende woordvoerders dit inbrengen bij twee verschillende begrotingsbehandelingen.

Een voorbeeld: een partij wil, om moverende politieke redenen, voorstellen om het eigen risico in de zorg (VWS) te verlagen en dit te bekostigen met het verlagen van het budget voor wegenonderhoud (I&W). Dan dienen de VWS- en I&W-woordvoerder dit met elkaar af te stemmen en beide in te brengen in de separate begrotingsbehandelingen van de twee departementen. Tevens zijn er twee losse amendementen nodig: een bij VWS om het eigen risico (en dus de te verwachten inkomsten voor de staatskas) te verlagen en een amendement bij I&W om het budget voor wegenonderhoud te verlagen.

In de praktijk proberen verschillende politieke partijen dit wel, maar de kans op succes is beperkt. Het vergt strategische timing en een nauwkeurig begrip van de politieke dynamiek.

AFB & Public Affairs: hoe sneller, hoe beter

Voor public affairs professionals geldt: hoe eerder je betrokken bent, hoe groter de kans op succes. Heb je als belangenbehartigende organisatie na de publicatie van de Prinsjesdagstukken geconstateerd dat een verschuiving van budgetten nodig is om je lobbydoelen te bereiken, omdat er binnen de betreffende begroting geen dekking mogelijk is? Dan is het cruciaal om snel te handelen. Zorg dat je scenario’s klaar hebt liggen en begin direct met het benaderen van stakeholders. Idealiter liggen er bij de AFB concrete voorstellen.

Het meedenken met Kamerleden over feitelijke vragen over de Miljoenennota, die kort na Prinsjesdag moeten worden ingediend, kan hierin een belangrijke processtap vormen. De antwoorden kunnen richting geven aan de lobbystrategie. Snelheid, timing en een gedegen voorbereiding zijn essentieel om te voorkomen dat de kansen aan je voorbijgaan. Voor elke belangenbehartiger geldt: voorbereiding is het halve werk. Wie snel handelt, kan bij de AFB een verschil maken.

Wilt u meer weten over de begrotingscyclus en wat voor impact de begroting kan hebben op uw organisatie? EPPA biedt trainingen en impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.

Top of flop? De mogelijkheden van ‘toppen’ voor Public Affairs

Een van de opvallende punten uit het regeerprogramma van het kabinet-Schoof is de inzet op ‘toppen’ als beleidsinstrument. In het laatste kwartaal van 2024 staan maar liefst vier grote toppen op de agenda:

Migratietop
Arbeidsmarktkraptetop
Woontop
Ondernemersklimaattop

Van deze vier is alleen de Woontop expliciet genoemd in het hoofdlijnenakkoord. Dit roept de vraag op: wat is een ‘top’ precies, en welke kansen (en risico’s) biedt dit voor belangenbehartigers in de wereld van Public Affairs?

Wat is een top eigenlijk?

Volgens Van Dale is een top “een topbijeenkomst van leiders”. In de praktijk wordt het begrip meestal geassocieerd met internationale bijeenkomsten van regeringsleiders, zoals klimaattoppen of G7-vergaderingen. Nationale toppen, zoals de vier geplande evenementen, hebben echter vaak een breder en cross-sectoraal karakter. Hierbij komen niet alleen politieke leiders samen, maar ook een diverse groep stakeholders: maatschappelijke organisaties, bedrijven, academische instellingen en soms zelfs burgers.

Een nationale top is meer dan enkel een moment voor beleidsafspraken. Het is een platform waar de belangrijkste actoren uit verschillende sectoren in een pressure cooker van één à twee dagen worden samengebracht om oplossingen te vinden voor urgente maatschappelijke vraagstukken. De inzet is om tot concrete afspraken te komen, zoals bij de Woontop met als doel de bouw van 100.000 nieuwbouwwoningen per jaar. Tegelijkertijd straalt het organiseren van een top daadkracht uit, zelfs wanneer de praktische uitvoering achterblijft. Dit maakt een top niet alleen een beleidsinstrument, maar ook een sterk middel voor imago- en PR-doeleinden.

Van akkoord naar top: een nieuw fenomeen?

Toppen op nationaal niveau zijn geen volledig nieuw fenomeen. Nederland kent een lange geschiedenis van maatschappelijke akkoorden. Denk aan de akkoorden tussen werkgevers en werknemers in de jaren ’80 of meer recent het Klimaatakkoord van 2019. Vooral de kabinetten Rutte-II en Rutte-III maakten frequent gebruik van deze methode.

In 2020 stelde de Raad voor het Openbaar Bestuur dat het sluiten van akkoorden onmisbaar was in een tijd van politieke versnippering en complexe vraagstukken. Zonder maatschappelijke steun was het volgens de Raad niet mogelijk om effectief beleid te maken. Akkoorden zorgden ervoor dat belangrijke maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers betrokken waren bij het proces, waardoor beleid draagvlak kreeg en effectief kon worden uitgevoerd.

Tegelijkertijd is er kritiek op het besturen met akkoorden. Critici beweren dat de politiek hiermee besluitvorming uitbesteedt aan maatschappelijke organisaties, waarbij de controlerende rol van het parlement vaak ontbreekt. Bovendien is de vraag wie wel en niet aan tafel zit cruciaal voor de uitkomst. Het gezegde luidt niet voor niets: “If you’re not at the table, you’re on the menu.” Organisaties die niet uitgenodigd zijn, hebben vaak weinig invloed op de inhoud van de afspraken.

Public Affairs bij toppen: kansen en valkuilen

Net als bij akkoorden geldt bij nationale toppen dat het kabinet maatschappelijke steun wil garanderen voordat er belangrijke beleidsbesluiten worden genomen. Voor belangenorganisaties en lobbyisten biedt dit zowel kansen als risico’s. Waar moet je als belangenbehartigende organisatie rekening mee houden?

Reikwijdte van de afspraken: Wat valt er wel onder de top en wat niet? Bij het Klimaatakkoord bleef de luchtvaart bijvoorbeeld buiten beschouwing, terwijl het Preventieakkoord zich slechts richtte op problematisch alcoholgebruik. Het uitoefenen van invloed op de reikwijdte van een top kan bepalend zijn voor de uiteindelijke uitkomst. Jouw onderwerp kan daardoor wel of juist niet besproken worden.
If you’re not at the table, you’re on the menu: De samenstelling van de genodigden is cruciaal. Wie zit er aan tafel bij de Woontop? Zijn dat ook kritische natuur- en milieuorganisaties, of wordt de discussie gedomineerd door bouwbedrijven en woningcorporaties? Het is van essentieel belang om als branchevereniging, belangenorganisatie of individueel bedrijf een plaats aan de tafel te bemachtigen.
Bindende afspraken: Hoe verbindend zijn de afspraken die uit een top voortkomen? Wordt het totaalpakket aan afspraken overgenomen door de overheid, of behoudt de politiek het recht om slechts onderdelen te kiezen? De mate waarin afspraken juridisch bindend zijn, bepaalt in grote mate hoe stevig de uitkomst van een top is.
Randvoorwaarden: Zijn er middelen beschikbaar om de gemaakte afspraken te ondersteunen? Financiële en juridische randvoorwaarden spelen een cruciale rol in het succes van de top en de uitvoering van eventuele akkoorden.

Essentiële tools voor belangenbehartigers bij een top

Stakeholdermanagement: Om effectief invloed uit te oefenen tijdens een top, is goed stakeholdermanagement onmisbaar. Weten wie er aan tafel zit, wat hun belangen zijn en waar de gezamenlijke kansen liggen, is essentieel. Het kennen van de betrokken personen (the human factor) kan vaak het verschil maken. Voorbereiding is daarbij 90% van het werk: tijdig beginnen met het vormen van allianties en het afstemmen van strategieën is cruciaal.
Externe communicatie: Voor belangenorganisaties is het belangrijk om vooraf goed na te denken over de externe communicatie met hun achterban. Hoe communiceer je over je betrokkenheid bij de top? Hoewel elke organiastie de leden, bedrijf of sector graag wil meenemen in het proces, kan een al te triomfantelijke houding leiden tot wrevel bij andere gesprekspartners. De timing en toon van de boodschap zijn daarbij bepalend.

Kortom, het succes van een top hangt sterk af van wie er aan tafel zit, welke onderwerpen besproken worden, en of de afspraken juridisch bindend zijn. Met een strategische aanpak kunnen belangenbehartigers optimaal profiteren van dit beleidsinstrument.

beleidsinstrumenten Kabinet public affairs toppen

Begrotingsagenda 2025

Met de afsluiting van de 1e Algemene Politieke Beschouwingen van het kabinet-Schoof gaan we een nieuwe fase van de begrotingsbehandelingen in. Hoe ziet dit eruit voor de verschillende ministeries? En hoe worden het Belastingplan, de Miljoenennota en de begroting voor Financiën behandeld? Voor het gemak hebben we de belangrijkste data van de processen uiteengezet. Daarnaast hebben we ook de verschillende behandelingen visueel in kaart gebracht.

Overzicht van belangrijke momenten per begrotingsbehandeling

Miljoenennota 2025 Begroting Financien & Nationale Schuld	Ma 23 sep 14:00 Inbreng feitelijke vragen vr 27 sep. Antwoorden	30 sep. t/m 4 okt. Algemene Financiële Beschouwingen (AFB)	7 t/m 11 okt. Eerste Kamer: Algemene Politieke Beschouwingen	11 t/m 15 nov. Eerste Kamer: Algemene Financiele Beschouwingen
Belastingplan 2025	Do 3 okt 14:00 Inbreng schriftelijk verslag	Ma 21 okt. Wetgevingsoverleg (1)	Ma 4 nov. Wetgevingsoverleg (2)	11 t/m 15 nov. Plenaire behandeling (inclusief stemmingen)
Economische Zaken	Do 26 sep 12:00 Inbreng feitelijke vragen	Di 11 okt. Antwoord feitelijke vragen	14 t/m 18 okt. \| Plenaire Behandeling Begroting EZ	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Klimaat en Groene Groei	Wo 10 okt 12:00 Inbreng feitelijke vragen	Wo 24 okt. Antwoord feitelijke vragen	4 t/m/ 8 Nov. Plenaire behandeling Begroting KGG	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Sociale Zaken & Werkgelegenheid	Wo 9 okt. Inbreng feitelijke vragen	TBD Antwoord feitelijke vragen	25 t/m 29 nov. Plenaire behandeling Begroting SZW	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Volksgezondheid Welzijn & Sport	Wo 25 sep. 14:00 Inbreng feitelijke vragen	Ma 14 okt. Antwoord feitelijke vragen	21 t/m 25 okt. Plenaire Behandeling Begroting VWS	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Onderwijs Cultuur & Wetenschap	Do 17 okt 14:00 Inbreng feitelijke vragen	4 t/m 8 nov. Antwoord feitelijke vragen	Ma 11 nov. Wetgevingsoverleg Cultuur	Ma 11 nov. Wetgevingsoverleg Emancipatie	25 t/m 29 nov. Plenaire behandeling Begroting OCW	3 t/m 5 dec. WGO Media 2 dec *Stemmingen over alle begrotingen*
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening	Ma 30 sep. Inbreng feitelijke vragen	Ma 14 okt. Antwoord feitelijke vragen	21 t/m 25 okt. Plenaire Behandeling Begroting RVO	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Binnenlandse Zaken	Ma 23 sep 14:00 Inbreng feitelijke vragen	Wo 2 okt. Antwoord feitelijke vragen	7 t/m 11 okt. Plenaire Behandeling Begroting BiZa	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Koninkrijksrelaties & BES-fonds	Di 1 okt 14:00 Inbreng feitelijke vragen	Di 15 okt. Antwoord feitelijke vragen	21 t/m 25 okt. Plenaire Behandeling Begroting KR	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Justitie & Veiligheid	Wo 24 okt. Inbreng feitelijke vragen		18 t/m 22 nov. Plenaire behandeling Begroting J&V	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Asiel & Migratie	Wo 10 okt. Inbreng feitelijke vragen		4 t/m 8 nov. Plenaire behandeling Begroting Asiel & Migratie	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid & Natuur	wo 25 sep 14:00 Inbreng feitelijke vragen	7 t/m 11 okt. Antwoord feitelijke vragen	14 t/m 18 okt. Plenaire Behandeling Begroting LVVN	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Infrastructuur & Waterstaat	Ma 23 sep 12:00 Inbreng feitelijke vragen	Di 1 okt. Antwoord feitelijke vragen	7 t/m 11 okt. Plenaire Behandeling Begroting I&W	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Buitenlandse Zaken	Do 17 okt 14:00 Inbreng feitelijke vragen	4 t/m 8 nov. Antwoord feitelijke vragen	18 t/m 22 nov. Plenaire behandeling Begroting BZ	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Buitenlandse Handel & ontwikkelingshulp	Ma 14 okt 12:00 Inbreng feitelijke vragen	4 t/m 8 nov. Antwoord feitelijke vragen	11 t/m 15 nov. Plenair behandeling Begroting BuHa-OS	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Digitale Zaken	Ma 7 okt 14.00 Inbreng feitelijke vragen	Wo 30 okt. Antwoord feitelijke vragen	Ma 11 nov. Wetgevingsoverleg	3 t/m 5 dec. Stemmingen over alle begrotingen
Algemene Financiële Beschouwingen – Eerste Kamer (FIN)	Di 15 okt. Inbreng voor schriftelijk overleg	Di 22 okt. Vaststelling inbreng	Di 1 nov. Ontvangst beantwoording	11 t/m 15 nov. Plenair behandeling AFB

Mogelijk onderhevig aan wijzigingen

Begrotingscyclus 2024: de aanloop naar Prinsjesdag – deel 1

De begrotingscyclus 2024 is in volle gang nu de zomer ten einde komt en Prinsjesdag nadert. In politiek Den Haag wordt hard gewerkt aan de voorbereidingen. De derde dinsdag in september is traditioneel gezien altijd een erg drukke dag, niet alleen voor de regering, maar ook voor Public Affairs professionals. Dit jaar is het extra bijzonder, omdat het de eerste begroting is van het nieuwe kabinet en kort voor Prinsjesdag het regeerprogramma wordt verwacht.

Prinsjesdag
Bij EPPA heeft de zomer in het teken gestaan van het zo goed mogelijk voorbereiden van onszelf en onze opdrachtgevers op Prinsjesdag. Nadat de troonrede door de koning wordt uitgesproken, biedt de minister van Financiën de Miljoenennota aan de Tweede Kamer aan. Het EPPA-team staat dan in de startblokken om de duizenden pagina’s aan begrotingen te analyseren en duiden voor onze opdrachtgevers. Wat zijn de belangrijkste beleidswijzigingen? Welke impact heeft dit? Hoe ziet het krachtenveld eruit? Met deze informatie bekijken we het vervolgproces en bepalen we de strategie.

Algemene Beschouwingen
De woensdag en donderdag na Prinsjesdag vinden de Algemene Politieke Beschouwingen plaats. De fractievoorzitters gaan tijdens dit debat met elkaar en de minister-president in debat over de hoofdlijnen van de Rijksbegroting. Welke keuzes worden er gemaakt? Wat betekent dit voor “de koopkrachtplaatjes” – oftewel, de impact op de burger? Tijdens dit debat zit het hele kabinet in Vak K en zitten alle Kamerleden in hun bankjes.

Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen, die normaliter enige weken na de Algemene Politieke Beschouwingen plaatsvinden, debatteren de financieel woordvoerders in de Tweede Kamer met de minister van Financiën over de financiële aspecten van de rijksbegroting.

Begrotingsbehandelingen in de Tweede Kamer
In de maanden hierna vinden de overige begrotingsbehandelingen plaats, waarin de verschillende Kamercommissies de begrotingen onder de loep nemen. De begrotingsbehandelingen beginnen met een schriftelijke feitelijke vragenronde. Bij deze vragenronde kunnen Kamerleden anoniem vragen stellen. Na de schriftelijke antwoorden vanuit het kabinet vinden de mondelinge begrotingsbehandelingen plaats. Hierbij kan er worden gekozen om de volledige begroting plenair te behandelen, of een deel van de begroting in een wetgevingsoverleg. Dit zie je bijvoorbeeld vaak bij de begroting van OCW, waarbij vaak het onderdeel cultuur los in een wetgevingsoverleg wordt behandeld.

Vanaf het moment dat de begroting is ingediend bij de Kamer, kunnen Kamerleden de begrotingen amenderen. Hierbij kunnen Kamerleden alternatieve voorstellen doen om het geld van de begrotingen in te zetten. Neem bijvoorbeeld het Belastingplan vorig jaar, waar er 71 amendementen zijn ingediend (inclusief gewijzigde amendementen). Dit kan ingrijpende gevolgen hebben voor de betrokken bedrijven, sectoren en maatschappij als geheel. Een voorbeeld hiervan is het aangenomen amendement over de versobering van de 30%-regeling voor expats. Toen is er voor het verkiezingsreces tot diep in de avond over deze voorstellen gestemd.

Een jonge toenmalig prins Willem Alexander en koningin Beatrix op de balkonscene Prinsjesdag 1985

Over alle begrotingen en ingediende amendementen, behalve het Belastingplan dat een geheel eigen traject volgt, wordt op één dag gestemd, vaak in de eerste week van december. Dit is de laatste grote mogelijkheid om voor voldoende steun te zorgen om bepaalde wijzigingen door te voeren.

Vervolg begrotingsbehandelingen in de Eerste Kamer
Na de stemmingen in de Tweede Kamer, buigt de Eerste Kamer zich over de begrotingen. Hier worden de begrotingen normaliter sneller behandeld, de Eerste Kamer kan immers de begrotingen alleen aannemen of verwerpen en heeft geen recht van amendement. De Eerste Kamer heeft om die reden de gewoonte ontwikkeld de meeste begrotingswetten bij hamerstuk af te doen. Wel worden in de Eerste Kamer de hoofdlijnen van de Rijksbegroting tijdens de algemene beschouwingen besproken. Dit jaar staat de Eerste Kamer echter extra in de schijnwerpers omdat het kabinet-Schoof in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft. Het kabinet zal dan dus rekening moeten houden met de wensen van de oppositie om steun van de kamer op de begroting te krijgen.

In deze serie volgen we op de voet de begrotingscyclus, te beginnen met een kort overzicht van de behandelingen. Wilt u meer weten over de begrotingscyclus en wat voor impact de begroting kan hebben op uw organisatie? EPPA biedt trainingen en impact analyses op aanvraag aan. De trainingen en rapportages wordt toegesneden op de specifieke vragen en wensen van uw organisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie.