Het komt steeds vaker voor dat begrotingen niet voor het einde van het jaar zijn aangenomen. En tijdens de parlementaire behandeling van de begrotingen voor 2025 is dan ook die ene vraag opnieuw naar voren gekomen: wat gebeurt er precies wanneer een begroting wordt weggestemd? En wat kan het kabinet dan doen?
Het parlement heeft hierover advies aangevraagd bij de Algemene Rekenkamer en de Raad van State. Zowel de Rekenkamer als de Raad van State benadrukken dat het belangrijk is dat het kabinet en de Staten-Generaal zoveel mogelijk doen om een begrotingswetsvoorstel wel aanvaard te krijgen. Als dat niet lukt zal dat een ongewenste situatie opleveren.
Voor organisaties actief in de Public Affairs is inzicht in het veranderende, dynamische, begrotingsproces belangrijk. Niet alleen om beter te begrijpen welke beleidsontwikkelingen kwetsbaar zijn in tijden van politieke onzekerheid, maar ook om – mocht dat nodig zijn – een strategische interventie te kunnen doen.
De begrotingsbehandeling: welke drie scenario’s zijn er?
1. Tijdige goedkeuring voor 1 januari
Dit is de standaardsituatie en ook de meest wenselijke situatie. Na behandeling door de Staten-Generaal kan het kabinet vanaf 1 januari volledig handelen op basis van de nieuwe budgetten.
2. Begroting niet goedgekeurd voor 1 januari
Toch zien we steeds vaker dat de begroting pas later in het jaar wordt aangenomen, zoals gebeurde bij de begroting van Buitenlandse Zaken vorig jaar. Deze werd pas in april 2025 aangenomen in de Eerste Kamer. Ministers zijn dan beperkt in hun handelen: lopend beleid kan voorzichtig doorgaan, maar nieuw beleid met financiële consequenties kan niet zomaar worden gestart.
3. Verwerping van de begroting – terra incognita
Een daadwerkelijk verworpen begroting gebeurt in Nederland bijna nooit: de laatste keer dat dit gebeurde was ruim een eeuw geleden. En ook voor Public Affairs-professionals betekent dit scenario grote onzekerheid: investeringen en beleidsinitiatieven kunnen worden uitgesteld, de politiek kan instabiel worden en tijdelijke beleidsmaatregelen krijgen meer gewicht.
In het advies van de Raad van State stond dat het kabinet in zo’n geval zo snel mogelijk een nieuwe begroting moet indienen. De minister van Financiën, Eelco Heinen heeft in een Kamerbrief op 2 juli 2025 aangegeven dat hij de Comptabiliteitswet (de wet die de inrichting, het beheer en de verantwoording van de Rijksbegroting regelt) wil aanvullen en dat hij hiervoor een wetsvoorstel zal voorbereiden.
Reflectie voor Public Affairs
De normvervaging en de begrotingen die steeds later worden aangenomen maken het begrotingsproces kwetsbaar. Voor belangenbehartigers is het daarom van belang om niet alleen inhoudelijke dossiers te volgen, maar ook het proces van de begrotingsbehandelingen nauwlettend te monitoren.