Voor kabinet-Schoof is het stikstofdossier een politiek-bestuurlijke nachtmerrie. Dit vraagstuk bestrijkt talloze sectoren en beleidsterreinen: landbouw, industrie, woningbouw, infrastructuur, de energietransitie en defensie. Het kabinet moet een goede balans vinden tussen natuurherstel, uitvoerbaarheid en economische veerkracht.  Het bestuurlijke gereedschap om deze kwestie aan te pakken kwam tijdens een recente wekelijkse persconferentie: de Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel. Deze commissie moet een concreet programma ontwikkelen om Nederland uit deze impasse te halen en perspectief te bieden aan de verschillende sectoren. Maar waarom wordt juist voor deze commissie gekozen? Heeft het nut, of is het mogelijk bedoeld om tijd te winnen? En welke ruimte biedt deze commissie voor de PA-professional?

Wat is een ministeriële commissie?
Volgens sectie 5 van het Reglement van Orde kan de ministerraad uit zijn midden een commissie met een tijdelijk karakter vormen ter voorbereiding of ter beslissing van een bepaalde aangelegenheid. De minister-president is voorzitter van deze commissie tenzij anders besloten. De ministerraad kan bepalen dat deze commissie dezelfde werkwijze heeft als een onderraad. Het wezenlijke verschil tussen een onderraad en een ministeriële commissie is hierbij dat een onderraad een permanent karakter heeft en een commissie tijdelijk. De politieke top van verschillende departementen komt in deze kern bijeen om te spreken over een specifiek onderwerp. Bij de commissievergaderingen zijn alleen de relevante ministers aanwezig, in plaats van de volledige ministerraad. De commissie politiseert bestuurlijke uitdagingen en maakt interdepartementale samenwerking noodzakelijk. 

Tijdens enkele grote crisismomenten in het verleden is ook gebruikgemaakt van ministeriële commissies. Deze bieden ruimte voor een kort-cyclische aanpak, wendbaarheid en snelle besluitvorming. Omdat de samenstelling beperkt is tot direct betrokken bewindspersonen kan de commissie snel inspelen op veranderende omstandigheden in tegenstelling tot wanneer dit onderwerp behandeld moet worden met de gehele ministerraad. Zo was er voorheen de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb), die fungeerde als crisisstructuur tijdens de COVID-19-pandemie. Na de MH17-ramp werd in 2014 de Ministeriële Commissie Vliegramp Oekraïne (MCVO) ingesteld ter waarborging van een gedegen strafrechtelijk onderzoek. Onder Rutte II werd in 2013 de Ministeriële Commissie Aanpak Fraude (MCF) in het leven geroepen na de Bulgarenfraude, met als doel wet- en regelgeving fraudebestendiger te maken. Kortom, bij crisismomenten kiest een kabinet wel vaker voor ministeriële commissies — nu ook met de Commissie Economie en Natuurherstel.

Aan tafel of op het menu?
 Als Public Affairs-professional zijn er enkele sleutelpunten om rekening mee te houden bij ministeriële commissies: timing, betrokkenen en inhoud. Ten eerste de timing: (vroeg)tijdigheid is van groot belang. Hoe eerder de opdracht en doelstelling van de commissie bekend zijn bij jou en je klant, des te beter kunnen belangen worden behartigd. De commissie is wendbaarder en kortstondiger in besluitvorming dan de reguliere ministerraad. Hoe eerder je als adviseur inzicht hebt in de agenda en speerpunten, des te effectiever kan de belangenbehartiging worden afgestemd. Dit vereist proactief contact met relevante ambtenaren, beleidsmakers, politieke adviseurs en bewindspersonen. Daarom moet je stakeholdermapping punctueel en volledig zijn. Door de arena (wie) en de timing (wanneer) helder te hebben, voorkom je dat het juiste moment voor belangenbehartiging aan je voorbijgaat.

Tot slot de inhoud. Een ministeriële commissie werkt per definitie interdepartementaal, maar betrokken ambtenaren kunnen geneigd zijn te redeneren vanuit hun eigen verkokerde beleidsterrein. Hier kan Public Affairs bij uitstek een verbindende rol innemen. De input die je levert als Public Affairs-adviseur moet verder reiken dan de belangen van slechts één departement.